We ontmoeten elkaar vlak voor de dodenherdenking. Mo (Mohammed) Qasem woont sinds 2015 in Nederland, tegenwoordig in Groningen. Drieëntwintig jaar oud was hij toen hij zijn vaderland Syrië verliet. Hoewel, vaderland? Dat voelt wat raar om te zeggen als je ergens geboren wordt, terwijl je vanaf het allereerste moment terugverlangt naar een plaats waar je nog nooit bent geweest: Palestina.
Doden om te herdenken heeft Mo inmiddels veel. Vrienden, familie. Zijn ogen stralen een diepe kwetsbaarheid uit. “Hij is verlegen,” was mij gezegd toen mij werd gevraagd hem te interviewen. Verlegen? Ik zie iets anders. “Ik heb geen vrienden meer. Iedereen is dood, en nieuwe maak ik niet, want ik kan niemand meer vertrouwen.” Een harde uitspraak van iemand die zoveel zachtheid uitstraalt…
Mei 2023. We herdenken deze maand de doden, maar wie gedenkt de overlevenden? De mensen voor wie de oorlog niet het einde was, maar het begin van de rest van hun leven. Een rest waarin ze alles wat ze hebben gezien en meegemaakt, iedereen die ze hebben verloren, met zich mee moeten dragen. Iedere dag gedenken? Of liever gezegd: iedere nacht?
“Ja, ik slaap slecht. Nachtmerries. Dan komt alles weer terug. Slaan de bommen vlak bij me in. Zie ik vrienden van vroeger, de gevolgen…”
Eerste boek
In zijn handen heeft Mo een boek (zie foto onderaan dit blog). Hij legt het haast onopvallend op tafel. Op de voorkant staan een rijtje afgebrande lucifers. In omgekeerde volgorde, dat wel. De volgorde zegt alles: ‘Survivors. Reborn from ashes’ is de titel van het boekje.
“Mijn eerste boekje met cartoons,” licht Mo toe. Bescheiden, inderdaad. Als ik hem erop wijs dat het niet zomaar iets is, glimlacht hij. “Och, je weet hoe het is met voetbal. Iedereen herinnert zich de winnaar van de wereldcup, maar niemand weet nog wie tweede was.”
Zou dat werkelijk ook zo gelden bij een cartoonwedstrijd? De feiten: Mohammed Qasem, politiek Palestijns vluchteling uit Syrië, lid van de organisatie Cartooning for Peace, en actief bij Vrouwen in het Zwart in Groningen, is dit jaar een van de drie genomineerden in de categorie ‘Political cartoons’ oftewel ‘Editorial cartoons 2023’ bij de The Mahmood Kahil Award, een prestigieuze cartoonprijs in het Midden-Oosten van de Amerikaanse Universiteit in Beirut. Uiteindelijk is hij tweede geworden.
Hoewel ook Mo’s ouders zijn geboren in Damascus voelt hij zich op en top Palestijn. Immers, zijn grootvader vluchtte uit Palestina tijdens de Nakhba. Ook daarvan zijn de gruwelijke details tegenwoordig steeds meer bekend. Een gebeurtenis die je niet snel vergeet, en je evenals de Nederlandse oorlogsslachtoffers ieder jaar herdenkt.
“Ik studeerde Schone Kunsten in Damascus, en ben daarin in 2014 afgestudeerd. Sinds mijn jeugd teken ik. Al snel werden dat cartoons. Tegenwoordig doe ik dat op mijn tablet.” Hij laat het tablet zien, en doet met zijn hand even alsof hij erop tekent. “ Ik begon met pennen en kleurpotloden. Mijn familie steunde mij daarin gelukkig. Helaas kan ik er niet van bestaan. Daarom werkte ik ook als grafisch vormgever en video-editor. Maar sinds corona lukt me ook dat niet echt meer.”
Overleven
In 2011 begon de oorlog in Syrie. Meteen na zijn studie moest Mo het land verlaten. Er waren zware gevechten in en om Damascus. De Palestijnse wijk Yarmouk was daarvan het middelpunt. Mo verliet daarom het land, want het kon niet lang duren of een van de partijen in de oorlog zou hem dwingen om mee te vechten, en dat wilde hij niet.
“Ik vluchtte naar Turkije, ’s nachts over de bergen. Levensgevaarlijk. Het was absoluut niet mijn plan om naar Europa te gaan. Ik wilde een nieuw leven in Turkije opbouwen, maar ik werd zo depressief dat dit niet lukte. Uiteindelijk besloot ik toch om naar Europa te proberen te komen. We gingen in een kleine volgepropte boot vol migranten. Elf dagen waren we op zee. De motor begaf het, dus we dobberden lang rond. Bij toeval werden we ontdekt door een Nederlands schip, een toeval waardoor ik in een Nederlands AZC terecht kwam.”
Na tien maand AZC kreeg Mo een huis in Groningen. Zijn vrouw Reem mocht overkomen uit Damascus en er werden twee prachtige dochters geboren. Eind goed, al goed?
Wie de aangrijpende cartoons in Qasams boekje bekijkt, en daarna in zijn ogen, weet over wie de aangrijpende taferelen van ‘survivors’ gaan:
“Terug naar Palestina kan ik niet. Ik zou niet kunnen leven onder de gruwelijke onderdrukking van de apartheid daar. Er gaat geen dag voorbij zonder dat er onschuldige doden vallen.
En Damascus?
“Van mijn wijk Yarmouk is niets over. Helemaal platgebombardeerd. De mensen zijn er dood of weg. Daarom teken ik: ik zie het als mijn verantwoordelijkheid om er iets mee te doen, niet alleen voor de doden, maar ook voor de overlevenden.
Per week besteed ik nu zo’n drie dagen aan cartoons. Ik werk aan een eerste tentoonstelling. Die hoop ik binnenkort te kunnen openen in Groningen. En dit boekje is dus klaar. Mijn eerste, want normaal gesproken publiceer ik mijn cartoons online, op de bekende website Cartoon Movement. Jammer genoeg kan ik niet naar de prijsuitreiking in Beiroet, maar ik krijg veel reacties. Daaronder is veel waardering, maar helaas ook veel bedreigingen. Dat is het lot van cartoonisten over de hele wereld, maar in de dictatoriale Arabische wereld liggen cartoons nog gevoeliger dan bijvoorbeeld in Nederland. De beste manier om daarmee om te gaan? Je er gewoon niets van aantrekken.”
Het Mahmoud Kahil Award-programma werd in 2014 opgezet door de Amerikaanse Universiteit van Beirut. Het moet strips, redactionele cartoons en illustraties in de Arabische wereld promoten. door de creatieve prestaties van kunstenaars uit de regio te erkennen.
De prijs is vernoemd naar de inmiddels overleden Mahmoud Kahil. Deze allumni van de Amerikaanse Universiteit groeide uit tot een van de toonaangevende cartoonisten en karikaturisten van de Arabische wereld.
De eerste oproep tot inzendingen van het programma werd begin 2015 gelanceerd en ontving een overweldigend aantal kunstwerken van ongeveer 300 kunstenaars en 11 Arabische landen, oplopend tot 16 landen tegen het vierde jaar. In 2023 waren er 800 inzendingen vanuit de hele wereld. Daarvan behaalde Mohammed Qasem de tweede prijs.
Dit is een internetreconstructie van Project X Haren, geschreven in 2013. Hij is op 21 september2013 gepubliceerd, een jaar na het Project X Haren event uit 2012 en het resultaat van een jaar onderzoek. Het is zover ik weet de enige geschiedschrijving die bijna volledig gebaseerd is op online bronnen, aangevuld met de nodige mondelinge bronnen. Dat was mogelijk omdat de betrokkenen vrijwel alles bespraken in openbare online chats, omdat ze zich veilig voelden achter anonieme accounts. En omdat mensen hun Facebook en Twitter nog open hadden staan zodat iedereen kon meelezen.
Deze reconstructie is destijds verschenen in 12 opeenvolgende artikelen op de websites van het Harener Weekblad en de Groninger Gezinsbode. Deze websites zijn inmiddels opgeheven, en onderstaande blogversie is ‘redden wat er te redden valt.’ Daardoor is de reconstructie hier nogal rommelig, onoverzichtelijk en met maar een deel van alle oorspronkelijke screenshots en de links werken meestal niet meer. Sorry.
Ik was destijds journalist en schreef meer dan honderd artikelen over Project X Haren en zijn naweeën voor diverse media. De onderstaande reconstructie diende als basis voor een artikel dat verscheen op de eerste pagina’s van het Dagblad van het Noorden in 2013, een jaar na Project X Haren. Met journaliste Diane Romashuk spoorde ik de maker en drijvende kracht achter Project X Haren op, die zich online verstopt had achter diverse anonieme accounts. Omdat deze destijds minderjarig was, besloten wij zijn achternaam niet te publiceren. De politie en het OM hebben hem nooit vervolgt.
Sindsdien is er enkele malen opnieuw geprobeerd Project X feesten via Facebook te organiseren. In 2018 werd de aanstichter van Project X Enschede tot 2 jaar gevangenisstraf veroordeelt en hij draaide ook op voor de kosten: 10.000 euro.
Facebook heeft na Project X Haren diverse aanpassingen uitgevoerd. Zo werd de knop ‘Nodig al je vrienden uit’ verwijderd.
(1): Inleiding
21 september 2013 om 01:00 uur
Haren – ‘Het was een nacht zoals je alleen in films ziet’
Jullie meningen zijn gebaseerd op die opwindende mediabeelden. Ik was er bij en ik heb niets van die rellen meegemaakt, slechts van gehoord de dag erna. Het was een geweldige nacht, die je normaal alleen in films ziet. Dit maak je maar 1 keer in je leven mee en dat wou ik voor geen goud missen. Als ik het over mocht doen zou ik er nog een keer heen gaan.
Schrijft Frank, de maker van de Facebookpagina Project X Haren, op 22 september 2012 aan zijn vrienden op internet
‘De Project X kaper die vrijuit ging. Rapport wijst schuldigen aan, maar laat de hoofdverdachte ontsnappen,’ kopte Joop.nl een jaar geleden. Joop en andere Nederlandse media verbaasden zich er over dat de hoofdschuldige van Project X Haren nooit is opgespoord: Ibe derFührer. Wie verschool zich achter die naam met een vals Facebookprofiel, en dacht dat hij nooit ter verantwoording kon worden geroepen? Wie veranderde zijn profielfoto na de rellen in een foto van Hitler met SS-tekens? Deze vraag bleef het afgelopen jaar intrigeren en we gingen op zoek. Het lukte uiteindelijk om de maker van Project X Haren op te sporen, aan de hand van deze reconstructie die wij maakten van de gebeurtenissen tussen 6 en 22 september 2012.
Zijn naam is Frank, een destijds 17-jarige jongen uit Veendam. Frank kaapte het verjaardagsfeestje van de 16-jarige Merthe uit Haren en zorgde er voor dat het uitgroeide tot een event waar duizenden jongeren uit heel Nederland op af kwamen en dat uitliep op rellen met een enorme schade en getraumatiseerde burgers. Er viel zelfs een zeer zwaar gewonde die nacht, al is het verband hiervan met Project X Haren niet zeker.
Op deze website vindt u onze gedetailleerde internetreconstructie van Project X Haren, in twaalf delen. De reconstructie volgt Project X Haren vanaf het begin op 6 september tot 22 september, de dag na de rellen. Frank weigerde mee te werken aan een interview. Wel wilde hij uiteindelijk per chat een paar belangrijke vragen van ons beantwoorden, toen hij volgens eigen zeggen ‘in een goede bui’ was.’ In deze reconstructie volgen wij daarom vooral Franks sporen op internet, en die van mensen om hem heen.
Wie zat er achter Project X Haren? Er zijn diverse journalisten met onderzoek bezig geweest, maar dit heeft tot nu toe niets opgeleverd. Kort na de rellen draaide het geruchtencircuit op volle toeren. Het zou gaan om zeer slimme hackers of de hackersgroep Anonymus. Of om een afstudeerproject van een student Communicatie. Zelfs de Illuminati – een mysterieuze sekte – werden genoemd als aanstichters.
Hoe zit het nu echt? Het grote probleem voor journalisten is: hoe achterhaal je de identiteit van een anoniem Facebookaccount zoals Ibe derFührer, zonder dat je de middelen hebt, die een geheime dienst of de politie heeft? Dit onderzoek baseert zich op openbare bronnen op internet en op verklaringen van betrokkenen. Veel internetsporen zijn inmiddels gewist en de meeste getuigen en betrokkenen willen niet meer met Project X Haren geassocieerd worden, weigeren mee te werken, of zeggen niets te weten. Het was daarom zoeken naar een speld in een hooiberg. Toch hebben we veel gevonden aan sporen en bewijsmateriaal.
Internetreconstructie Project X Haren (2): algemene inleiding
21 september 2013 om 01:01 uur
Groningen – Algemene inleiding: Project X Haren in het kort
Voor veel mensen zullen de gebeurtenissen rond Project X Haren bekend zijn. Voor wie het allemaal niet zo precies meer weet, geven wij hier een kort chronologisch overzicht.
Project X Haren is ook wel bekend geworden als het Facebookfeestje. Alles draaide om een zogenaamde Facebookevent: Project X Haren. Via deze pagina konden mensen hun vrienden uitnodigen om op op 21 september 2012 naar Haren te komen. Zonder deze pagina was er geen Project X Haren geweest. De pagina had het verjaardagsfeestje van de 16-jarige Merthe gekaapt en er voor gezorgd dat zich tienduizenden mensen aanmeldden voor een feestje in Haren. De beheerders verscholen zich achter valse Facebookpagina’s: fake accounts. Daardoor dachten ze vrijuit te gaan en ze gaven geen gehoor aan oproepen van om te stoppen. Het begon met een zestienjarig meisje uit Haren. Zij zet op 6 september 2012 de uitnodiging voor haar verjaardag op Facebook, via een eventpagina.
Merthe wil haar verjaardag op 21 september vieren met een klein clubje vrienden. Via Facebook en Twitter nodigen haar vrienden steeds meer mensen uit. En die nodigen weer hun vrienden uit. Al snel zijn er duizenden mensen die zich aanmelden voor het feestje. Als het meisje haar fout beseft, verwijdert ze haar uitnodiging maar anderen maken nieuwe events aan op haar naam en adres. Uiteindelijk moeten er negen van zulke events geweest zijn. Daarvan blijft er ééntje over, die heel groot wordt, Project X Haren. En dat feest wil je niet missen volgens dé poster. Die gebruikt de datum en het adres van Merthe en voegt daaraan toe: You Only Live Once (YOLO!).
Gekaapt
Het feestje is dan gekaapt door mensen op Facebook die zich verschuilen achter anonieme accounts. Die hebben het event vernoemd naar de film Project X, waarin een verjaardagsfeestje compleet uit de hand loopt waarbij een groot huis totaal verwoest wordt. Dat wil men naspelen in Haren. De ouders van het meisje proberen ondertussen wanhopig te voorkomen dat er duizenden jongeren naar hun dorp en huis komen. Uiteindelijk proberen ook de gemeente Haren en de politie de zaak onder controle te krijgen. Burgemeester Bats van Haren blijft herhalen dat er geen feest is, maar zijn boodschap is slechts olie op het vuur en jongeren maken er veel grappen over. Ook een emotionele oproep van de vader van Merthe sorteert geen effect. De beheerders van Project X Haren geven geen gehoor aan oproep om te stoppen en de Facebookpagina Project X Haren te verwijderen.
Rellen en tientallen gewonden
Net als in de film loopt het op 21 september 2012 uit op rellen. Duizenden jongeren komen naar Haren voor een feestje dat er niet is. Er wordt voor meer dan een miljoen aan schade aangericht in het dorp Haren. Er vallen meer dan dertig gewonden, waaronder vijftien agenten. Eén bejaarde man wordt bijna gedood doordat hij met een stoeptegel op zijn hoofd wordt geslagen. Agenten en burgers blijven getraumatiseerd achter. De Groninger korpschef Oscar Dros zal later zeggen dat hij nog nooit zúlk heftig op de politie gericht geweld heeft meegemaakt.
Klopjacht op de daders
Na de rellen begint de politie een klopjacht op de relschoppers en pakt er bijna honderd op. De verontwaardiging over de gebeurtenissen in Haren leidt ook tot een juridisch novum: op bevel van de minister van justitie Ivo Opstelten wordt geprobeerd de schade van de rellen te verhalen op de relschoppers, via een schadefonds.
Commissie Cohen
De Commissie Cohen voert voor 400.000 euro een onderzoek uit naar de oorzaak van de rellen en produceert lijvig rapport in vier boekdelen, in het totaal zo’n 1500 pagina’s. De vernietigende conclusies doen de Harener burgemeester Rob Bats besluiten om op te stappen. Uiteindelijk beantwoordt het rapport van Cohen echter één belangrijke vraag niet: wie waren de aanstichters? Wie beheerden het facebookevent Project X Haren? Wat is hun verantwoordelijkheid en hoe ervaren ze die nu? Was het de bedoeling dat het op rellen zou uitdraaien? Hoe heeft het zover kunnen komen?
Opsporing van de beheerders
De Facebookpagina van Project X Haren kende eerst drie beheerders. Ten tijde van de rellen stonden er twee beheerders boven het event: Jesse Hobson en Ibe derFührer. Eerder heeft er nog een Peter Peterson boven gestaan. Die verdween al snel als beheerder, maar we hebben nog wel sporen van hem terugvonden op internet.
De enige beheerder die gemakkelijk was op te sporen, was Jesse Hobson Kort na de rellen belde journalist Marco in ’t Veldt al met hem. Hobson bleek een echte naam en persoon maar is een Nieuw-Zeelander die aan de andere kant van de wereld in Christchurch woont. Hoe raakte hij betrokken bij een feestje in Haren? Hobson wilde in een telefonisch interview slechts enkele dingen vertellen, deed geheimzinnig over andere dingen, en weigerde tot slot alle medewerking.
In ’t Veldt nam contact op met een lokale krant – the Christchurch Star – die Hobson nogmaals interviewde. Dit leverde weinig nieuwe informatie op. Wel is duidelijk dat Hobson er bij was gehaald om het de Nederlandse politie onmogelijk te maken om de Facebookpagina van PxH te verwijderen. De twee andere beheerders waren Ibe derFührer en Peter Peterson. Dit waren fake accounts: valse en verzonnen namen. De accounts werden gebruikt om het onmogelijk te maken om de werkelijke –Nederlandse – organisatoren op te sporen. Wie zat er achter deze accounts?
Internetreconstructie Project X Haren (3): Merthe’s vergissing
21 september 2013 om 01:03 uur
Groningen – Het begin: 6 en 7 september: Merthe’s vergissing
Op 6 september 2012 besluit Merthe uit Haren om vrienden voor haar verjaardag uit te nodigen. Ze is net zestien geworden en wil dat vieren. Daarvoor maakt ze een Facebookevent aan. Omdat ze vindt dat haar vrienden ook introducés moeten kunnen uitnodigen, zet ze haar event op ‘publiek,’ zodat iedereen kan worden uitgenodigd. Al snel blijkt dit een fatale vergissing. Duizenden mensen melden zich aan en nodigen anderen uit.
Om 9.39 uur twittert Merthe: Zo eventje op facebook voor de 21eaangemaakt
Deze twitter wordt 19 keer geretweet en moet vele duizenden jongeren hebben bereikt. Nog geen uur later ziet het meisje al dat het fout gaat.
Om 10.31 uur twittert ze: ‘ho, foutje, ik bedoel nee,’ en om 14.20 uur: Ik had gwn ff niet me volle hersens erbij ok.’
3500 genodigden
De volgende dag ziet ze hoe erg het allemaal uit de hand loopt. Er zeggen duizenden mensen dat ze op haar verjaardagsfeestje zullen komen. Een vriend waarschuwt haar en ze twittert terug: ‘Meen je? 3500 mensen? OMG!!!’
Een feestje is leuk, maar 3500 mensen in huis wordt wat veel. Niet zo slim is haar volgende:
‘wordt een gezellig feestje de 21ste maar 3500 mensen.’
Deze tweet wordt 17 geretweet en de hilariteit stijgt. Het krijgt nu allemaal het karakter van een grap, en juist dat grappige karakter zorgt voor een snelle verspreiding. Dezelfde dag al, zijn er T-shirts met de foto van het meisje te koop. Het meisje vindt het zelf aanvankelijk ook grappig. Ook verschijnen er berichten en foto’s van haar op jongerenwebsites.
Op 7 september twittert ze dat ze op 9GAG staat, een site waarop jongeren grappige foto’s delen: ‘Wauw, ik sta op 9GAG, super dit.’
Een vriend van haar twittert haar: ‘meer dan 8000 mensen uitgenodigd, het zal je feest maar zijn. Hah haha baal je?
Hij raadt haar aan om de foto te verwijderen.
De grap is er af
De grap is er voor Merthe inmiddels wel van af. Ze begint zich zorgen te maken. Een goede vriendin maakt zich ook zorgen en twittert op 7 sept: ‘Merthe gaat zichzelf doden, ik voel het’
Dezelfde dag belt Het Dagblad van het Noorden al nieuwsgierig. Het komt dan nog niet tot een verhaal. Merthe verwijdert haar Facebookevent. We zien dat bijvoorbeeld op de Facebooksite van K, een vriend van een vriendin van Frank.
Op 7 september om 16.02 uur plaatst K. een link naar het feestje van Merthe, maar om 16.55 uur meldt hij ‘En toen was het feestje weg.’ Zijn vrienden reageren teleurgesteld. Merthe’s vader wil dat ze haar Facebookaccount helemaal verwijdert, maar dat doet ze niet.
Ze twittert ‘Papa suggereert dat ik me facebook maar ff moet gaan verwijderen. Ik dacht het toch ff nietzeg. Veel jongeren vinden het hilarisch en de tweet wordt een hit op internet.
Kapers gaan met Merthe’s feestje aan de haal
Het vervelende voor Merthe is dat anderen haar event nu kapen. Ze maken nieuwe Facebookevents aan, en zetten daar haar naam en adres bij. Aanvankelijk zijn de kapers schoolgenoten, die het voor de grap doen, maar de nieuwe events worden ook aangemaakt door mensen die Merthe niet kent. Van een aantal van die events zijn nog screenshots op internet te vinden op websites zoals 9GAG en Nedermeme.
Volgens getuigen moeten er in het totaal wel 9 van dit soort events zijn geweest. Merthe noemt één van de kapers bij naam in haar twitter, en omschrijft hem als #stalker. Een van haar vrienden antwoordt later: Oh wat heb ik toch een kankerhekel aan die (…) jongen ahg ook al voor Merthe prikneigingen van de vent. Maar al snel komen er kapers die Merthe helemaal niet kent.
Jorik maakt een Surprise party Merthe: project #Merthe (psss…niemand vertellen). Een ander event wordt gemaakt door Rutger B. Hij noemt zijn event ‘Feestjeeee’ en plaatst er een foto van een huiskamer bij, waarin een bordje staat: ‘Project X Groningen.’ Hij is daarmee de eerste die de verwijzing naar de film Project X gebruikt. Ook dit event verdwijnt al snel. Frank meldt op Inside Gamer op 7 september om 21.21 uur dat het feestje van Rutger weg is. Maar dan verschijnt Project X Haren.
Internetreconstructie (4): Frank maakt Project X Haren aan
21 september 2013 om 01:05 uur
Groningen – Frank maakt Project X Haren op Inside Gamer
Het definitieve Project X Haren event ontstaat op een chatforum waar gamers informeel met elkaar chatten onder het gamen, en wordt gemaakt door Frank. Dat gebeurt tijdens een chat op het Offtopic Forum van Inside Gamer. De gamers op het forum hebben allemaal een nickname maar kennen elkaar ook persoonlijk van meets, informele bijeenkomsten die meestal in Utrecht plaatsvinden. Bovendien: doordat zij dagelijks contact hebben op de chat weten ze ook het nodige van elkaars privéleven.
Heester
Frank heeft er als nickname: Heester. Een opvallende nickname, omdat de naam Merthe ‘altijd groene heester’ betekent. Toch moet het om toeval gaan, want Frank gebruikte de nickname al ver voor Project X Haren. Eerder noemde hij zich Heesterbakkes. Zijn medegamers verbasteren zijn naam plagend tot: Hoester. Ze noemen hem de relnicht van Inside Gamer, omdat hij zo jong is, maar ook omdat hij altijd leuke reacties en GIF’s (bewegende plaatjes) plaatst. Ook noemen ze hem een troll: ‘zo ongeveer alles wat Hoester post is puur getroll’ Een troll is iemand die pest op internet. Daarnaast wordt Frank geplaagd met het meisje dat hij zo leuk vindt: actrice Chloe Grace Moretz.
Leven online
Frank maakt niet bepaald een geheim van zijn privé-leven. Hij zet werkelijk alles van zijn privéleven online. Frank is een enorme film- en muziekfanaat. Hij publiceert zijn filmtop-tien online. Zijn favoriete film is The Godfather, zijn favoriete tv-serie is The Sopranos. Ook publiceert hij zijn lijst met favoriete muziek, een onderwerp waar hij actief mee bezig is en ook veel van af weet. En Frank doet aan bodybuilding. Voor de statistieken: Frank is op dat moment een man van 17 jaar en 59 kilo. Op internet publiceert hij foto’s van zichzelf (waarbij zijn hoofd niet te zien is) en laat zien hoe hij in een half jaar trainen flinke spieren heeft ontwikkeld, vier kilo erbij.
Flauw, het feestje is verwijderd
Op 7 september 2012 zit Frank met een aantal gamers online te chatten. Frank nodigt ze uit voor een feestje. Het gaat om het event van Rutger. De gamers vinden het vreemd, want er zijn al bijna 1000 mensen voor uitgenodigd, terwijl het gewoon een feestje bij iemand thuis lijkt. Er ontstaat een discussie over, tussen de gamers op het forum van de website Inside Gaming. Een gamer die zich Got_Owned noemt, schrijft om 20:36 op het forum, dat hij wordt uitgenodigd voor het event van Rutger: Dafuq, Heester stuurt me een uitnodiging voor een feestje in Groningen bij iemand thuis. Er gaan al 973 mensen.
Eén gamer heeft er echt zin in, en dat is Frank/Heester die de uitnodiging verstuurd heeft: Maar ik ga sowieso heen, de politie kan me rug op! Anders gaan we gewoon feesten in de straten! Hier posters van uitdrukken op school en overal in Groningen ophangen? Ja.
Daniel antwoordt: en dan ziet het er ’s nachts zo uit? Hij zet er een plaatje uit de film Project X Haren bij. Om 21:21 is er verwarring onder de gamers. Het event van Rutger is weg. Heester/Frank schrijft: Flauw ze hebben de pagina verwijderd.
Hier, nodig al je vrienden uit
Het feestje waar Frank zijn medegamers net voor heeft uitgenodigd is weg. Wat te doen? Daniel stelt Heester voor om er zelf één te maken. Heester twijfelt: Ja maar als het door gaat krijg ik de boete. Frank weet namelijk dat er in Duitsland ooit een vergelijkbaar feestje is geweest dat totaal uit de hand liep. De aanstichter daarvan kreeg een flinke boete.
Hij zet er bij: Hier, heb gewoon een nieuwe aangemaakt. Nodig al je vrienden maar uit”
Dit nieuwe event is Project X Haren. Dat kunnen we zien aan het unieke nummer in de link. Zes minuten later plaatst Franks vriendin Jamy het eerste bericht op de tijdlijn van Project X Haren.
Fake Account
De vrienden volgen Franks verzoek op en nodigen al hun vrienden uit. En aangezien iedereen op Facebook en Twitter honderden vrienden heeft, gaat dat snel. De site van Heester groeit snel uit tot een landelijke hit. Project X Haren is geboren. Maar wisten mensen ook dat het Franks feest was, of gebruikte Frank al vanaf het begin een fake account? Opvallend is, dat later zal blijken dat niemand van de Inside Gamers blijkt te weten dat Project X Haren door Heester is gemaakt, terwijl de naam van de beheerder van het event er altijd duidelijk boven staat.
Toch zal Frank later tegen de Commissie Cohen vertellen dat hij Project X Haren onder zijn eigen naam aanmaakte. Ook tegen ons zal Frank dat volhouden. Internetexpert Thomas Boeschoten, die ook deel uit maakte van de Commissie Cohen bevestigt dit: “De naam van de maker van een Facebookevent is altijd zichtbaar.” We hebben geen getuige kunnen vinden die ooit Franks naam boven Project X Haren heeft zien staan.
Al eerder gemaakt
Daarnaast is er nog iets vreemds. Wie uitgenodigd wordt voor een event kan aangeven of hij komt, of hij misschien komt, of hij kan een afwijzing sturen. De eerste afwijzing op Project X Haren is gemaakt op 7 september om 20.36 uur, dus al bijna een uur vóór de discussie op Inside Gamer. Wij hebben hier geen verklaring voor.
Internetreconstructie (5):
Project X Haren blijft op 8 september alleen over
21 september 2013 om 01:07 uur
Haren – 8 september: Project X Haren blijft alleen over
De site Project X Haren is opvallend leeg. Hij verwijst op geen enkele manier direct naar Merthe. Er staat bijvoorbeeld geen kaartje bij van de feestlocatie. Waarschijnlijk is dit omdat de site haastig is aangemaakt. Er staat weinig informatie op, maar die wordt snel opgevuld door de genodigden. Die weten van de vorige event sites nog waar het om gaat: het verjaardagsfeestje van het 16-jarige meisje uit Haren. Ze plaatsen het adres en gaan door met uitnodigen als reactie op de tijdlijn van Project X Haren.
Discussie Merthe en Jorik
Kort nadat Heester/Frank zijn site aanmaakt is er opnieuw verwarring onder de gamers van Inside Gaming: er blijkt alweer een nieuwe site te zijn met bijna 1000 volgers. Dat moet de Facebookevent van Jorik zijn, dat we eerder zijn tegengekomen.
Eén van de gamers plaatst er een screenshot van op Inside Gamer. Daarop is te zien dat Merthe met Jorik in discussie gaat:M
erthe: Leuk dat ik voor mijn eigen feest word uitgenodigd. En btw: nee het feestje is echt niet voor mensen die zon dikke kop hebben als ze dachten
(n.b. er praten meerdere mensen mee, maar die laten we hier even weg)
Jorik: Merthe, aan die opmerking van je valt meteen af te lezen dat je 16 bent geworden :”)
Merthe: ok cool, jij bent zeker veel ouder en wijzer en volwassener dan mij. Dan vind ik het raar dat je hier aan mee doet
Als vrienden Frank op zijn persoonlijke Facebook vragen wat dat allemaal is met Project X Haren, krijgen ze geen antwoord van hem maar van zijn klasgenoot Jamy. Zij legt uit wat er aan de hand is:
Jamy: ‘er is een chick die onschuldig een feestje wou geven voor vrienden maar heel Groningen (en omstreken) is uitgenodigd.
De vrienden van Frank reageren verbaasd: Leuk dat Jasper het aan Frank vraagt en Jamy binnen 20 seconden de hele nodige uitleg al heeft gegeven.’
Jamy: Ja ik ben zo enthousiast ik ben helemaal aan het genieten, ik hou van dit soort dingen.’
Een andere vriend vraagt waar Frank dan is.
Jamy antwoordt: ‘Aan het spammen op die party pagina!’
Spammen op pagina’s
Frank is niet alleen druk aan het ‘spammen op de partypagina’ maar ook op allerlei andere internetsites. Tegelijkertijd volgt hij ook de twitter van Merthe en schrijft op 8 september om 23.45 uur: ‘Ja, ik heb er focking zin in. Ze flipt hem helemaal op haar twitter
Even later start Frank ook op de jongerenwebsite www.Fok.nleen discussie over Project X Haren. Op 8 september om 1.08 uur ’s nachts plaatst hij er een link naar de site van Jorik met de aanbeveling:
‘Meisje in Groningen geeft een sweet sixteen, we geven haar de grootste en beste sweet sixteen ooit.’
Frank plaatst dan wel het adres van Merthe bij.
Kraantje Pappie
Korte tijd later – midden in de nacht op 8 september 2012 00:49 – stuurt Frank ook een mail naar de manager van de rapper Kraantje Pappie om hem uit te nodigen om ook naar Haren te komen.
Kraantje Pappie zal later zeggen dat hij inderdaad naar Haren komt als hij genoeg handtekeningen krijgt. Haren de Krant meldt 21 september dat Kraantje zal komen, maar meldt om 22.00 uur aan toe dat hij niet is verschenen. Frank laat zijn vrienden weten dat er inmiddels een leuk youtube filmpje is gemaakt. Het later bekend geworden filmpje waarom een banner wordt uitgerold met de aankonding van Merthe’s feest Project X Haren.
Jorik stopt
De vader van Merthe probeert ondertussen om alle events te laten verwijderen. Dat lukt hem zolang de makers bekend zijn. Hij belt Jorik. Jorik ziet in dat de grap er af is. Hij plaatst een afscheidsboodschap waarmee hij zijn event sluit:
‘Ik ben gebeld door de vader van Merthe overigens een hele aardige rustige man die mij verteld heeft dat hij niet meer normaal de deur uit kan zonder aangesproken te worden en dat hij daar last van heeft. Vandaar dat ik deze pagina sluit omdat het als grap bedoeld was en ik er niet direct mensen mee lastig wil vallen. Het was leuk zolang het duurde ik wil jullie bedanken voor alle epische reacties en plaatjes en zonder jullie was het nooit mogelijk geweest deze epische actie op handen te zetten. Ik hoop dat jullie er vandaag één groot feest van komen maken in het centrum van Groningen. Jongens en natuurlijk dames, bedankt!!!
Project X Haren op 4 Chan
Er zit twee uur tussen het verdwijnen van de eventpagina van Jorik en het moment dat Jesse Hobson en Ibe derFührer. Precies in die twee uur is er een discussie over de Surprise Party Merthe op de jongerenwebsite Fok Forum, waar Frank/Heester ook aan deelneemt. Een gamer die zich LeaderRoel noemt, meldt: ‘Ik heb het ook even op 4Chan gezet, kom ook reageren.’ Het bijbehorende linkje werkt inmiddels niet meer, omdat alle berichten op 4Chan na een week verdwijnen, maar we constateren dat deze mededeling staat in de rubriek ‘allerlei.’
Krijgt Frank hier het idee om 4Chan te gebruiken om een nieuwe beheerder te zoeken? LeaderRoel zegt later tegen ons dat hij een zogenaamde thread opende, een discussie. Hij ontkent er verder iets mee te maken te hebben en ontkent tegenover ons ten stelligste dat hij de persoon achter de schuilnaam Ibe derFuhrer is. Jongeren maken ook een nieuwsbericht aan op de site van de Volkskrant, op een plek waar lezers zelf berichten kunnen plaatsen. Anderen zetten berichten op sites zoals Nedermeme en 9GAG, waar mensen grappige berichten kunnen plaatsen. Het nieuws en het aantal aanmeldingen groeit.
De vergissing van Merthe is inmiddels landelijk nieuws onder jongeren maar blijft nog onder de radar van de massamedia. Veel jongeren zijn teleurgesteld als het event van Jorik verdwijnt. Op het Fok Forum meldt LeaderRoel om 17.02 uur aan Frank en de andere chatters op de site:
“Jongens het is voorbij, die organisator van het feest is gebeld door de vader van het meisje, en die wil graag dat de facebookpagina gesloten wordt.’
Frank alleen over
Op dat moment lijkt Project X Haren van Frank de enige eventsite die nog in de lucht is. Nog geen half uur later blijkt uit berichten op dezelfde discussie op Fok Forum dat er een nieuwe eventpagina is aangemaakt door iemand die zich Bang_Bros noemt, Bas uit Zuidlaren.
Uit een oud screenshot van dit event blijkt dat er hier drie namen boven staan: Bas, Dylan en Frank. Deze laatste is dezelfde als de hoofdpersoon van deze reconstructie. Dit event verdwijnt echter al snel.
Op de tijdlijn van Project X Haren vraagt een vriend van Frank – die zich Flip F. noemt – zich 8 september om 22.39 uur af waarom Bas zijn event verwijderd heeft: Hey Bas, wat ik me nou eigenlijk niet duidelijk is waarom de vorige Project X pagina door jou verwijdert is. Tenminste dat stond in mijn gebeurtenissen Op 8 september 2012, 17.34 uur – staat Franks naam dus boven twee events. De groepjes van Inside Gamer en Fok kennen elkaar deels. Nick-Gizmo van Fok is bijvoorbeeld een vriend van Daniel van Inside Gamer. Deze Daniel is degene die Frank aanmoedigt de Project X Haren event aan te maken. Bas, Frank en Dylan hebben gemeenschappelijk dat ze doen aan bodybuilding.
Internetreconstructie (6): mysterieuze beheerders Project X Haren komen op 9 september
21 september 2013 om 01:09 uur
Haren – Vanaf 9 september groeit Project X Haren steeds sneller. En er duiken twee nieuwe mysterieuze beheerders op. Jesse Hobson antwoordt Merthe in het Fins. Frank – die Project X Haren maakte – vertaalt het.
Langzaam komt de stroom berichten op de tijdlijn van Project X Haren op gang. Nu de andere eventpagina’s weg zijn wordt de site van Frank snel groter. Het begint met enkele reacties per dag maar wordt uiteindelijk een enorme stroom als Project X Haren groots in het landelijk nieuws komt.
Uiteindelijk zijn er meer dan 50.000 berichten geplaatst. In het begin reageren vooral mensen die elkaar persoonlijk kennen, veelal van school en gaat het om enkele berichten per dag.
Al vanaf het begin wordt er van alles bedacht en georganiseerd. Veel gaat om fotomontages en filmpjes die de hilariteit verhogen en zich over het internet verspreiden en vermeerderen alsof het virussen zijn. Zondag 9 september 13:54:05 – plaatst Frank zelf de eerste link naar het filmpje dat de ‘officiële trailer’ zal worden [Project X Movie Music] Heads Will Roll. Dat laatste zal profetisch blijken als er echt koppen gaan rollen, na de rellen. Hij doet dit echter niet als beheerder maar maakt er een reactie van, onder zijn eigen naam.
Maak er 1 pagina van
Ondertussen is er nog verwarring onder de bezoekers omdat er meerdere eventpagina’s voor het feestje in Haren zijn geweest. Jurie bijvoorbeeld, ergert zich er aan dat er steeds meer events komen die dan weer verdwijnen. Hij schrijft op de tijdlijn van PxH:
doe niet zo kk irritant allemaal met die kut facebookpagina’s. maak er gewoon 1 klaar. allemaal naar (het adres van Merthe.., red.)!
Eduard vraagt hoe het met de andere pagina’s zit (zondag 9 Sept. 17:03:07) : Waddup met die 2 andere pagina’s dan ?
Thomas vult aan dat het niet door de politie komt: nee die vader van merthe heeft gebeld naar die dude die de pagina had gemaakt Frank is ook de eerste die de ‘kale’ Project X Haren site invult: het zet het adres van Merthe op de tijdlijn: dáár moet je naar toe. Nu moet het iedereen duidelijk zijn. Alle gegevens die de site zelf niet bood, zijn ingevuld door de bezoekers op de tijdlijn.
Natuurlijke selectie
Er is één belangrijke reden waarom het event van Frank overblijft: er staan geen beheerders boven die de vader van Merthe kan bellen. Ook de naam Heester komt niet voor onder de beheerders van het event.
Op 10 september zijn er drie beheerders. Dat kunnen we onder meer concluderen uit een opmerking van Frank op de tijdlijn van PxH: “Ja ik zie het, er zijn nog twee andere organisators. Slim, Slim. (vet van ons, red.)
De drie beheerders zijn dan Peter Peterson, Jesse Hobson en Ibe der Fuhrer. Jesse Hobson bestaat echt maar woont in Christchurch in Nieuw-Zeeland. Aan Marco in ’t Veldt vertelt hij dat hij door mensen achter fake-accounts via een internetforum is gevraagd om de Facebookeven te hosten. Hij wil niet vertellen op welke manier. Hij werd gevraagd door Peter Peterson. Ibe derFuhrer kwam er volgens hem later bij.
Ibe derFuhrer is duidelijk een fake-account, die op 4 juni 2011 is aangemaakt. De naam is een mengeling van Engels en Duits en betekent: I be der Fuhrer, een verwijzing naar Adolf Hitler, half Engels, half Duits. De opgegeven woonplaats is Berlijn. Overigens: 4 juni 2011 is de datum waarop het Duitse Facebookfeestje in het nieuws kwam. Het ging toen om het sweet sixteen feestje van Thessa uit Hamburg. Er kwamen 16.000 mensen.
De derde beheerder noemde zich Peter Peterson. Ook dit is een nepnaam en –account. Peterson denkt waarschijnlijk dat al zijn sporen gewist zijn maar op de tijdlijn van PxH staan nog twee verwijzingen naar hem. Isaac vraagt zondag Sep 09 – 2012- 00:04:55:
Peter Peterson, ik vraag me af of jij diegene bent die dat “kabouter poppetje” mat al die X-jes naar het epicentrum Haren zal brengen?
Volgens een vriend van Merthe gebruikte Peter Peterson de Bad-Luck-Brianmeme als profielfoto. Tegen ons zal Frank later zeggen dat hij ook deze Peter Peterson account niet wilde gebruiken voor Project X Haren, omdat half Veendam wist dat hij er achter zat.
Eat shit!
Peter Peterson verdwijnt al snel van het toneel en alleen Ibe en Jesse blijven over. Eén fake account en een account van iemand aan de andere kant van de wereld. Hoe vraag je hen of ze het event willen verwijderen? Merthe en haar vriend Johan proberen het via Facebook. Ze vragen aan Jesse Hobson of hij het event ook wil weghalen, maar Hobson antwoordt hen in het Fins dat hij dat niet doet, waarbij hij gebruik heeft gemaakt van Google Translate.
Kennelijk had Hobson aanvankelijk niet goed in de gaten welke taal men in Nederland spreekt. Frank vertaalt de afwijzing daarom, op 12-9-2012, om 15.52 uur:
‘these people are asking me to withdraw,m.a.w. HELD’
Hobson verandert de afwijzing later zelf ook nog, door een Engels tekst door Google Translate te laten vertalen in een soort brabbel-Engels:
Frank grapt er later over. (Tl. 18-09-2012, 22:22:02): Ja, die gozer is echt een held.. ik wist niet eens dat ze fins praatte op Nieuw-Zeeland
Internetreconstructie (7): de Mastermind achter Project X Haren
21 september 2013 om 01:11 uur
Haren – Wie bedacht het plan dat het onmogelijk maakte om Project X Haren te laten verwijderen? Wie maakte Jesse Hobson van de andere kant van de wereld beheerder? Waar kwam de fake account Ibe derFührer vandaan?
Frank stelt tegenover de Commissie Cohen en ons, dat hij Project X Haren onder zijn eigen naam heeft gemaakt. Volgens onze ervaring staat de naam van de maker van een event altijd duidelijk bovenaan de eventpagina. Dit wordt ons ook bevestigd door internetexpert Thomas Boeschoten, die deel uitmaakte van de Commissie Cohen. Tot dan toe moet iedereen die door Frank voor Project X Haren is uitgenodigd, dus hebben gezien dat Frank de maker was.
Niemand weet dat Frank Project X Haren maakte
Wij hebben met meerdere mensen gesproken die als eersten gereageerd hebben op de tijdlijn van Project X Haren. Geen van hen heeft er echter de naam van Frank zien staan. Eerder zagen we al dat de gamers van Inside Gamer niet bleken te weten dat Frank de maker van Project X Haren was. Ook Hobson heeft nooit een andere naam gezien dan de fake accounts. Alles wijst er dus op dat Franks naam nooit boven het event heeft gestaan, maar dat daar vanaf het allereerste begin één of meerdere valse namen boven stonden.
Jesse Hobson via 4Chan
We hebben er lang over gepuzzeld hoe Jesse Hobson bij het event betrokken raakte. Hobson is er al bij vanaf 9 september maar laat voor het eerst van zich horen op 12 september, als hij op de tijdlijn van PxH schrijft: Delen en uit te nodigen, te delen en uit te nodigen!
Tegenover de Commissie Cohen vertelt Frank dat hij werd benaderd door Jesse Hobson uit Nieuw-Zeeland. Deze vroeg of Frank de rechten van de facebookpagina aan hem wilde overdragen. Dat wilde Frank volgens eigen zeggen graag omdat hij zijn naam van het event af wilde. Vervolgens meldden zich in korte tijd twee anderen: Peter Peterson en Ibe derFuhrer.
Frank zegt geen idee te hebben wie er achter die accounts zaten, of hoe ze bij hem kwamen. Ook Ibe derFührer meldde zich volgens Frank bij hem. Ibe zou Frank hebben benaderd in soort mix van GoogleTranslate-Duits en Engels. Frank zou Ibe samen met Hobson beheerder van PxH hebben gemaakt, en daarna zijn eigen naam hebben verwijderd.
Frank zegt dat hij zijn naam van het event af wilde hebben, omdat hij er niet langer mee geassocieerd wilde worden. Frank ontkent tegenover de commissie Cohen en tegenover ons te weten wie Ibe derFührer is, of te zijn. Tegenover ons ontkent Frank nog eens dat hij zelf Ibe derFührer was: “Zo sadistisch ben ik niet.’’
Liever twee; zonder pagina was het niet doorgegaan
Wat weet Frank verder van Jesse Hobson en Ibe derFührer? Tijdens een chat met ons antwoordde Frank: Helemaal niets, alleen dat hij het wel kon doen. Ik had liever ook twee. Als de 1 afhaakte kon de andere nog door. (…) ik heb geen zin aan media aandacht of problemen met justitie maar een facebook pagina was gewoon nodig om het door te laten gaan. Iedereen kwam naar die pagina toe om te plannen en te motiveren. Zonder pagina was het ook niet door gegaan. Na een tijdje waren alle pagina eigenaars door de politie gebeld dus iemand moest het gewoon slim aanpakken.
Peter Peterson
Ook slim: korte tijd later verdwijnt de account van Peter Peterson van de aardbodem, en blijven alleen Jesse en Ibe boven het event staan, en in die volgorde. Met het verdwijnen van Peter Peterson lijken ook bijna al zijn sporen gewist, behalve twee comments van mensen die vragen stellen aan Peterson.
Het eerste bewijs voor Peter Peterson is op 8 september, 22.38 uur. Dan is Johan kwaad op Peterson omdat hij zich verschuilt achter een fake account: “Peter Peterson, wat bij jij een sneue droeftoeter. Maak dan gewoon je echte naam openbaar…”
Johan is een vriend van Merthe die gedurende de hele opbouw van Project X Haren tot aan 21 september dagelijks berichten zal blijven sturen naar Jesse Hobson met de vraag om te stoppen. Tegen ons vertelt Johan dat hij zich in eerste instantie richtte tot Peterson, omdat dat de enige van de drie hosts leek die nog enigszins echt leek. Bij Ibe heeft hij het nooit geprobeerd.
Peterson had ongeveer dezelfde vriendenkring als Ibe derFührer, waar we later dieper op ingaan. Het is niet Peterson die een antwoord geeft op de ‘droeftoeter’- opmerking van Johan, maar Frank. Op 9 september 00.07 uur schrijft Frank:
Peter Peterson is zijn echte naam, zit je nu onschuldige jongetjes te pesten, Johan?’
De tweede aanwijzing dat de account Peter Peterson echt bestaan heeft, komt van een opmerking van een American voetbalspeler uit Groningen. In de film Project X komt een kabouter vol drugs voor. De voetballer verwijst hier naar in zijn vraag op de tijdlijn van PxH, in de nacht van 8 op 9 september, om 00.04 uur:
‘Peter Peterson, ik vraag me af of jij diegene bent die dat ‘kabouter poppetje’ met al die X-jes naar het epicentrum Haren zal brengen?’
Uiteindelijk heeft Frank toch toegegeven dan hij zélf Peter Peterson was, en dat hij zelf de oproep op 4Chan plaatste:
Ik had via een anoniem internetplatform een verzoek neergezet om een facebook pagina te behouden tot 21 september vanuit het buitenland. Uiteindelijk had Jesse Hobson gereageerd dat hij het goed vond en had toen de pagina overgenomen. Die kwam uit Nieuw-Zeeland (…) Ja, ik heb hem als mede-eigenaar toegevoegd samen met Ibe DerFuhrer en toen ben ik zelf weggegaan.
Frank is de mastermind
Frank is dus ‘de mastermind’ achter het idee om een buitenlander beheerder te maken van Project X Haren. Daarmee zou het heel moeilijk of onmogelijk worden voor Merthe’s vader of de politie om deze eventpagina te laten verwijderen. Of Frank het idee helemaal zelf heeft bedacht of dat iemand anders het hem aan de hand heeft gedaan weten we niet. Frank verklaart dat hij niet meer zeker weet waarom hij ooit het account van Peter Peterson aanmaakte. ‘Waarschijnlijk voor een spelletje.’ Hij zou deze hebben verwijderd ‘omdat half Veendam wist dat ik dat was.’
Internetreconstructie (8): Project X Haren groeit door hard werk
21 september 2013 om 01:13 uur
Haren – Een deel van het succes van Project X Haren is te danken aan het virale effect op Facebook en Twitter. Maar enthousiaste mediagoeroes vergeten nog wel eens te vermelden dat er hard gewerkt is op scholen en straten. Op scholen werden posters en flyers verspreid om PxH te promoten. Er werd zelfs geflyerd op het station van Groningen.
Het event groeit daardoor, al zien jongeren het nog steeds vooral als grap. Merthe laat haar twitter openstaan tot 20 september, de dag voor Project X Haren. Iedereen kan haar volgen. Ook wil ze haar Facebook niet verwijderen, zoals haar vader wil. Dat twittert ze, en jongeren vinden het hilarisch.
Zo kunnen ze geen boete geven
Op 9 september om 17.43 uur stelt één van de feestgangers vast op PxH dat er al 3000 mensen zeggen dat ze komen. De site is in twee dagen al groter geworden dan elke voorganger in Haren. Opvallend genoeg wordt er ook over gesproken op Bodybuildingforums, tot in Australië toe.
Dit komt omdat Frank ook aan bodybuilding doet. Frank opent bijvoorbeeld ook een discussie over PxH op een DutchBodyBuilding.com. Die gaat al snel over de risico’s voor de organisatoren. Belangrijk: hier legt Frank uit waarom Jesse Hobson er is bijgehaald.
Colossal Veteran: “Als de politie er achter komt wie dat georganiseerd heeft kan je tienduizenden euro’s boete krijgen.’
Pasta Saus antwoord: Ja, daarom gaan die groepen ook de hele tijd offline. 1 van de makers werd al gebeld door de politie. Heester (Frank) legt het uit, (maandag10 Sep 2012, 15:28) “Gelukkig woont de organisator in Nieuw-Zeeland, slim slim slim.”
Colossal Veteran: Ja man, zo komt de politie er nooit achter !
Heester: Zo kunnen ze geen boete geven, want ze hebben geen jurisdictie.
Frank geeft hier dus aan dat Jesse de oplossing is voor het probleem waar Frank zich meteen vanaf het begin druk om maakte: de boete. Dat idee van die boete haalde hij uit voorbeelden uit het buitenland, waarbij organisatoren van Project X-feestjes flinke boetes hadden gekregen. Zijn gebruik van het woord ‘jurisdictie’ lijkt overigens enigszins vreemd, alsof het niet zijn eigen woorden zijn en hij het idee aan iemand anders heeft ontleend.
Fok Forum
De volgende dag – 10 september – is Frank weer te vinden op Fok Forum, waar hij de ingezakte discussie over Project X oprakelt door een linkje naar zijn event te plaatsen voor ‘mensen die denken dat het feest niet doorgaat.’ Nu maakt hij er geen reclame meer voor het event van Jorik maar voor zijn eigen Project X Haren Frank ziet dan drie beheerders boven Project X Haren staan.
Hij schrijft om 12.06 uur op de tijdlijn van PxH:
‘Ja ik zie het. Er zijn nog twee andere organisators. slim slim.’
Nauwelijks 2 uur later, om 14.28 uur lijken Peter Peterson en Ibe derFüher niet meer te bestaan voor Frank. Hij schrijft dan: ‘gelukkig woont de organisator in Nieuw Zeeland. Slim slim.’ Waarschijnlijk is Peter Peterson dan al verdwenen, maar Ibe derFuhrer blijft beheerder, zoals we weten.
Gold pieces
Wij hebben nog een andere versie gehoord over de overdracht van Project X Haren. Deze is waarschijnlijk niet waar, maar wel interessant om te melden. Tijdens Project X Haren was er nog een raadselachtige fake account actief: Wilders, Geert. Deze leek er op uit om de waarheid achter Project X te achterhalen. Als pasfoto gebruikte hij een foto van de politicus Geert Wilders.
Na Project X Haren op 21 september stuurde de persoon achter deze account geruime tijd dreigementen naar Jesse Hobson, en belde hem op. Hobson meldde aan de pers dat hij over Project X was gebeld door een ‘irrate Dutch politician’ van de Freedom Party, een politicus van de PVV dus.
Wij hebben de man achter dit account opgespoord, een voormalig Groninger die nu in Amsterdam woont. Hij bleek niet erg bereid mee te werken aan ons onderzoek maar vertelde ons dat hij via Facebook contact had gehad met Jesse en Ibe derFuhrer. Zijn account Wilders, Geert is echter geblokkeerd, zodat hij zelf ook niet meer in deze chats kon komen. Wel vertelde hij ons dat hij op een World of Warcraftforum de namen van Peter Peterson, Ibe derFührer en Jesse Hobson heeft zien staan. Er zou Hobson 20.000 gold pieces zijn geboden voor een gekke uitdaging.
Wilders,Geert bleef na Project X Haren lange tijd dreigementen sturen naar Jesse Hobson, tot de account door Facebook geblokkeerd werd. Hobson meldt op 10 februari 2013: ‘Its official. I’ve stopped getting hatemail from Project X Haren!
Epicentrum Alfa College
Het event Project X Haren speelt zich niet alleen op Facebook en Twitter af. Enkele mensen doen er van alles aan om het feest te promoten. Er worden filmpjes gemaakt, T-shirts, er wordt geflyerd en posters gemaakt.
Epicentrum is de Multimedia-opleiding van het Alfa-College. Ook Franks vroegere middelbare school – het Winkler Prins College in Veendam – is zwaar vertegenwoordigd omdat alle oud-klasgenoten nog via Facebook met elkaar gelinked zijn, en elkaar uitnodigen. Steven maakt een masker van burgemeester Bats, Berrie maakt een remix. Frank is op alle fronten actief. Zondag 9 september 13:54 uur plaatst Frank de eerste link naar het filmpje dat de ‘officiële trailer’zal worden [Project X Movie Music] Heads Will Roll.
Dat laatste zal profetisch blijken als er echt koppen gaan rollen, na de rellen, zoals die van burgemeester Bats van Haren. Ook worden er posters gemaakt voor Project X Haren Frank lijkt dat ook te doen, als hij schrijft “ik moet toch ergens posters voor maken.’
Op zijn Youtube volgt hij alles wat er over Project X Haren gemaakt wordt. Op 13 september wordt er een Hitler-parodie geplaatst, een bewerking van de bekende scene waarin Hitler in zijn bunker bevelen geeft aan generaals over legers die al lang niet meer bestaan. In de PxH-versie is het een filmpje waarin Hitler boos wordt omdat Merthe een groter feest geeft dan hij.
Een vriend/klasgenoot van Frank zegt hierover op 13 september:
‘ik wilde gisteravond nog zeggen, wie maakt er even een Hitlerfilmpje’
Merthe wil haar Facebook niet verwijderen, zoals haar vader wil. Grappenmakers kunnen daardoor allerlei foto’s van Merthe’s Facebook halen en bewerken tot grappige plaatjes. Er worden Merthe-maskers gemaakt, het huis van Merthe wordt via Photoshop veranderd in het brandende huis uit de film, enz.
De groep die actief bezig is met Project X Haren blijkt opvallende multimedia-talenten te bezitten. Onder de namen op de tijdlijn zien we de halve klas van Frank terugkomen.
Pas als PxH landelijk nieuws wordt komen er veel comments van onbekenden. Het lijkt dat alsof de kring rond Frank afstand neemt, behalve Frank zelf. Die gaat onverminderd door. Frank vindt het trouwens maar niets dat een bedrijf een filmpje over Project X Haren maakt. Hij vraagt aan de maker, Maarten Nauw van Classified FX: ‘Maarten waarom doe je alsof je de organisator bent?’
Internetreconstructie (9): het scenario voor Project X Haren
21 september 2013 om 01:13 uur
Haren – Na 12 september ontstaat er een nieuw punt in de organisatie van Project X Haren. Het event lijkt te gaan lukken, het feest zal doorgaan. Hoeveel mensen zullen er komen en wat zal de politie doen? Vanaf september 18 september explodeert de media-aandacht voor PxH. Kranten, radio, en televisie, allemaal besteden ze aandacht aan Haren.
nb: dit deel is grotendeels eerder gepubliceerd op www.harenerweekblad.nlOnder de jongeren op Project X Haren ontstaat er al snel een discussie over wat er zal gebeuren op de dag van het event. Frank praat volop mee. Er zijn mensen die zich afvragen of het feestje wel kan doorgaan. Of zal dat de politie het tegenhouden?
Uit deze discussie van 15 september, al voordat Joop.nl het Project X Haren nieuws landelijk maakt op 16 september, blijkt dat de ‘feestgangers’ zich wel volkomen bewust zijn van wat er kan gaan gebeuren. Hun ‘draaiboek’ blijkt bovendien een stuk realistischer dan dat waarmee agenten op 21 september Haren werden ingestuurd. De politie had het zo kunnen meelezen.
Frank praat volop mee in deze discussie, en met veel bravoure.
F. vdW.: ‘Er zal vast wel een noodverordening komen dwz fouilleren zonder reden en extra politie/ME aanwezig.’
Frank antwoordt:“Ik denk dat mensen pas rond 20:00/21:00 komen opdagen door veel redenen: mensen schamen zich dat ze komen opdagen om iemands dag expres komen te verpesten, in de avond ben je toch niet herkenbaar.. als je rond 20:00/21:00 staat de straat toch al vol, dus maakt het niet meer uit.”
M. vd V. neemt als vanzelfsprekend aan dat de ME paraat staat: ‘Arme meid heeft ME en alles al geregeld….dus Arme wij. Alles gaat op slot.’
E.D. heeft een scenario in gedachten dat achteraf duidelijk een goede optie was geweest:
‘ehmmm k kan je nu al zegge dat ze nie alleen ME hebben hoor.. Defensie wordt hier ook gewoon voor opgeroepen als t te erg word en die zijn binnen 20 min aanwezig.’
De ‘organisatie’ bespreekt uitgebreid alle voors en tegens, Noodverordening, ME, leger, waterkanonnen, traangas, rubber kogels. Men heeft een opvallend goed beeld van de werkwijze en de mogelijkheden van de politie. Alleen ze hadden nooit verwacht dat de politie die niet zou inzetten.
H.W. begrijpt nog niet helemaal waar het om gaat: ‘haha defensie gaat wel beetje ver we gaan niet met zn allen door de stad winkels plunderen ofzo.’
E.D.: ehe je zal verbaasd staan Hidde, ze schakelen defensie sneller in dan je denkt …als het voor de politie te zwaar word…dan gaan er losse flodders vallen en bij te ernstige tegenslag op een duur scherp. Rubberen kogels. En ze willen defensie voor meer ME taken inzetten. Dus meer politietaken. Plus waterkanonnen kunnen er ook bij komen maar dat betwijfel ik allemaal verder.. traangas zal wel kunnen.’
R.L. wijst even op het realisme van het scenario dat alles uit de hand loopt met een link naar een youtubefilmpje. ‘Als er massa-hysterie ontstaat kan het ook best uit de hand lopen.”
Er worden filmpjes gewisseld over Facebookrellen in Duitsland. Die liepen al uit de hand toen er 500 mensen kwamen. Frank rekent snel voor dat er meestal slechts 15% van de mensen komt. En dat zijn er in het geval van Haren nog altijd veel meer dan 500. Duizenden. Dat moet misgaan…tenzij er ME is. Maar: Frank besluit de discussie: ‘Niets wat een goedgemikte molotov niet kan oplossen.’
Dubbele boodschap
Er is overigens niets wat er op wijst dat Frank werkelijk op geweld uit was, integendeel. Hij zegt dat hij gewoon zin had in een feestje. Toch is er voortdurend die dubbele boodschap van feest en geweld, die in het thema van de film Project X zit.
Datzelfde zien we bij Jesse Hobson, dat zien we eigenlijk bij alle jongens die het over Project X Haren hebben. Aan de ene kant zegt Hobson bijvoorbeeld, dat het hem alleen om het feestje ging, aan de andere kant zegt hij wel degelijk dingen over een ‘riot,’ een rel.
Het flirten met sensatie en geweld lijkt wel degelijk een aantrekkelijk onderdeel voor de jongens die met PxH bezig zijn, met het voorbeeld van de film in gedachten. Het uitdagen van ouders en autoriteit hoort bij jongens van de leeftijd. Het zijn tovenaarsleerlingen die verbaasd zijn over wat ze zelf teweeg brengen. Na afloop tonen de jongeren over het algemeen weinig besef van wat ze hebben aangericht. Ze geven af op de relschoppers maar zien hun eigen rol niet. Bovendien minimaliseren ze de gevolgen.
Frank zegt slechts drie dagen na de rellen – 24 september ‘Hebben jullie het er nog steeds over?’
Anderen sturen zelfs plagerige Twitters naar Merthe: ‘hahaha.’ Overigens zegt Frank dat hij de film Project X pas zag na het event zelf. Hij had tot die tijd alleen de trailer gezien, die overigens in kort bestek genoeg duidelijk maakt. Frank vertelt ook dat hij zich wel wat zorgen maakte over hoe het zou aflopen. Toen kon hij er volgens eigen zeggen echter weinig meer aan doen om alles te stoppen, omdat hij de beheerder niet meer zou zijn geweest.
Gespannen verwachtingen
Vanaf 18 september explodeert de media-aandacht voor Project X Haren. Dat begint als de burenbrief van Merthe’s vader op internet beland en bij Joop.nl terecht komt, en vandaar bij Trouw (Merthes vader informeert de buren over de situatie, maar die brief wordt ook landelijk gepubliceerd door Joop.nl). Vervolgens wordt gemeld dat de gemeente Haren een noodverordening heeft klaarliggen.
#projectxharen word de shit! nummer 3 trending topics in nederland haha.
Door de landelijke aandacht groeit het aantal deelnemers aan PxH snel. Frank: (9-09-2012,18:23 uur)
De duitse pagina vorig jaar had 16.000 deelnemers, we zijn ze dus al voorbij. Applaus voor jezelf.
Een ander (Leaderroel) schrijft enthousiast (18-09-2012,23:08:52). We staan op Wikipedia!!!
De ‘wij’-vorm is kenmerkend. Onder de jongeren overheerst het gevoel dat ze het samen doen, en dat iedereen een steentje bijdraagt. Ze maken opeens deel uit van iets groots en daar moét je bij zijn. Yolo! Het halen van de media lijkt op dat moment een belangrijk doel an sich voor de jongeren.
De politiek in Haren is op dat moment bijna volledig in beslag genomen door het afzetten van een populaire wethouder. Pas op 19 september begint men serieus met voorbereidingen, die – blijkt later – volstrekt onvoldoende zijn.
Op 19 september post Jesse Hobson een toepasselijke comment, weer via Google Translate:
‘Het lijkt erop dat deze partij misschien een rel! Slechts twee dagen te gaan! Vernietigen wij HAREN! Het maakt niet uit wat ze zeggen, zal dit een epische nacht. (…)Veel mensen zeggen veel verschillende dingen op deze pagina, maar de officiële woord is PARTY! We gaan naar Merthe, en we zullen een goede tijd te hebben. Wat kan iemand doen? Arresteren 22.000 van ons?
Had de politie het maar gelezen, dan had er veel ellende voorkomen kunnen worden. Frank maakt zich ondertussen nergens zorgen om: ( 20-09-2012, 22:57:12): Ze komen toch nooit achter de organisatoren.
Internetreconstructie (10): berichten van het slagveld Project X Haren
21 september 2013 om 01:15 uur
Haren – Op 21 september vindt Project X Haren plaats. Duizenden jongeren komen naar Haren en het ontaard in rellen. Frank – de maker van Project X Haren – gaat naar Haren. Achteraf kunnen we hem volgen via zijn chat op Inside Gamer. Volgens hem viel het allemaal erg mee met de rellen en was het reuze gezellig.
Dan is het 21 september. Project X Haren is inmiddels door de media groot opgepikt. Het is een ware hype. Televisieprogramma De Wereld Draait Door en diverse radiostations roepen jongeren op om naar Haren te gaan. Haren begint die dag rond 18.00 aarzelend vol te lopen met jongeren. Velen hebben bier of andere alcoholische drank bij zich of halen die bij de winkels in het dorp. Aanwezigen melden via Twitter dat er inderdaad veel mensen komen en roepen hun vrienden daarmee op om ook te komen. Treinen en wegen stromen vol richting Haren.
Frank naar Haren
Ook Frank reist af met een vriend naar Haren. Hij komt met de trein vanuit Veendam en komt aan op het NS-station, en loopt naar de noordkant van de straat van Merthe. Die straat zelf is aan beide kanten afgesloten door de politie. Aan de zuidkant zullen in de loop van de avond rellen ontstaan, maar aan de noordkant blijft het gezelliger. Een Engelse dubbeldekker van Simone FM verzorgt er muziek. Frank staat daar bij vanaf half acht tot half één.
Op Inside Gamer
Sinds Frank Project X Haren aanmaakte schijnen de InsideGamers niet (meer) te weten dat hun eigen ‘Heester’ de grondlegger van het hele gebeuren is. De meesten InsideGamers wonen niet in de buurt en volgen de ontwikkelingen in Haren dus via televisie en computer.
Ondertussen chatten ze er over op het Forum van InsideGamer. Met verbazing en lede ogen zien ze aan hoe Project X Haren verandert in rellen. Zoals een vriendin die nacht naar Frank twittert: Project X Haren is echt ‘geslaagd.’
In de loop van de nacht komt Frank thuis en chat onder zijn nickname Heester weer mee op InsideGamer. We kunnen de hele chat weer meelezen, en komen er dus achter wat Frank er van vond in Haren.
De gamers spreken hem aan op het feit dat hij bij de rellen is geweest. Ze zijn niet blij met Heester en de manier waarop hij zijn verantwoordelijkheid ontkent. Frank minimaliseert de rellen en de gevolgen voor Merthe en haar familie. Het zou allemaal de schuld zijn van de media.
De gamers reageren geïrriteerd en noemen Frank zelfs een ‘Project X Defender.’ Hieronder tonen we een deel van die discussie, die de mindset van Frank en de andere gamers goed weergeeft.
G.O: ‘Precies wat ik al dacht; wordt gewoon 1 grote bende met idioten die het als een excuus zien om shit te slopen.’
M: ‘Wat is er mis met die burgemeester? Los dit op… de tijd van waarschuwingen is toch wel voorbij? Nee, maar goed, die gemeente gaat er ook totaal verkeerd mee om. Had ze dat veld gegeven en de politie om ze daar naartoe te leiden. Nu hebben ze alleen afgewacht totdat het uit de hand zou lopen. Die rellende mensen zijn assholes, maar de gemeente en met name de burgemeester van Haren hoeven zichzelf ook echt niet op de borst te kloppen want het is ook al een grote bestuurlijke blamage.’
Heester is in Haren kennelijk net de dans ontsprongen.
Om 01:16 uur ‘s nachts meldt Frank op Inside Gamer:
‘Ik had bijna een baksteen gekopt man Focking ME, ik werd bijna doodgetrapt.. eerste drie uur waren wel geniaal trouwens.’
Eén van de gamers wil dat Frank gaat mee helpen om de boel op te ruimen. Op Facebook is hiertoe een initiatief ontstaan dat ProjectClean X heet:
Frank heeft geen zin om de boel te gaan helpen opruimen: ‘Meh, dan heb ik een kater.’
C.T die er in Haren zelf ook bij is geweest, schrijft om 07:57:
‘Ik heb net nog wat beelden terug gekeken, maar wat een kuttuig liep daar zeg. Simpele zielen, even rellen schoppen en de goede orde naar de ziekte trappen. Tot bepaalde hoogte begon het leuk en sfeervol voor zowel bezoeker als omwonende, maar hoe het is geëindigd bewijst meer wat voor triest volk er in nederland woont. Vandaag was een sociaal experiment met een uitsprekend resultaat.’
Dan begint Frank zich te verdedigen. Volgens hem was het feest in Haren best leuk. De media hebben het gedaan:
Het nieuws laat alleen de rellen zien en niet eens het feest in het midden :’) Lekker negatief hoor. […] Er zitten altijd rotte appels tussen, maar dat was ik in iig geval niet. Ik heb gewoon vijf uur hard gefeest, het was echt geweldig! De media centreert zich alleen op de rellen inderdaad, geloof mij nou maar dat er echt een feest was in het midden, er stonden tientallen auto’s met muziek en daarom heen werd gedanst. De media laat je zien wat je wilt zien.[…] Zie mijn link, het was echt gezellige shit.. we gingen zelfs allemaal een ME busje duwen die vast zat in de gras
Bijna dood
De gamers beginnen lange verhalen over hoe ze verafschuwen wat er gebeurde in Haren, zoals een bejaarde man die bijna dood werd geslagen. Heester wil er niets over horen:
‘Zoals ik al zei: jullie meningen zijn gebaseerd op die opwindende mediabeelden. Ik was er bij en ik heb niets van die rellen meegemaakt, slechts van gehoord de dag erna. Het was een geweldige nacht, die je normaal alleen in films ziet. […] Maar toch waren ze er en ik ook. Want dit maak je maar 1 keer in je leven mee en dat wou ik voor geen goud missen. Niemand wist dat dit ging gebeuren en met dat idee ging ik heen, als ik het over mocht doen zou ik er nog een keer heen gaan.
De anderen slikken Franks verdediging niet voor zoete koek. Eentje noemt hem schoft. Een ander: ‘Waarom probeer je dit te verzachten? Sorry, maar ik vind het onacceptabel.’
Frank verdedigt zich:
[…] Verkeerd ingeschat door de gemeente, onnodige slachtoffers gevallen.. heel erg jammer allemaal. Gelukkig ben ik bij de rellen op de achtergrond gebleven en bij de mensenmassa gebleven want je kon eigenlijk nergens meer terecht waar geen chaos was behalve in het midden waar de sfeer nog wel OK was. Tegen twee uur kwam de ME in het midden en werd het daar ook grimmig, toen ben ik teruggegaan naar Groningen. Je weet zeker nog niet hoe de media in elkaar zit? 90% van de media zegt dat Merthe 15 jaar is terwijl ze 16 is, je moet nooit wat geloven wat ze zeggen, ze pakken direct het verhaal die voor de meeste reacties zorgt. Ik weet niet zeker of het waar of niet waar is, maar het zal me verbazen of er werkelijk zo’n zieke geest rondloopt die dat gedaan heeft.
Dan is het voor Frank genoeg, hij stelt voor de discussie te sluiten: ‘Gebeurd is gebeurd. slotje?’
Internetreconstructie (11): Excuuskaartje naar Merthe en Commissie Cohen
21 september 2013 om 01:17 uur
Haren – Tenslotte wordt er nog een soort excuuskaartje aan Merthe verstuurd waarop ook Franks naam staat. Frank verschijnt later voor de commissie Cohen, waar hij niet de waarheid vertelt.
Frank/Heester krijgt zijn zin. Na de 22 september wordt er op InsideGamer een tijd niet meer over Project X Haren gepraat. Toch krijgt het verhaal nog een klein staartje: één van de gamers stelt voor om een kaartje te maken om Merthe sterkte te wensen. Hij en start een discussie op Insidegamer onder de titel: IGF Project X haren, waarbij IGF een afkorting is voor: InsideGamer Forum.
Eerst is er nog een lolbroek die de bekende foto van het Amerikaanse napalmbombardement op het Vietnamese My Lai gebruikt en er ‘Sorry voor de rotzooi’ opschrijft. Daarna komt er een serieuzer kaartje. Alle chatters van het offtopic forum van Inside Gamer zetten hun Gamenaam en echte voornaam op het kaartje.
Dan zet er iemand plagend bij de naam van Heester: medeplichtig. Uit de discussie blijkt dat dit niet slaat op Franks aandeel als beheerder van PxH, maar alleen op het feit dat Frank er de 21e bij is geweest in Haren.
Als er 34 namen op staan gaat het kaartje op de bus: ‘Effe het adres + Postcode en dan kan ie morgen of vanavond nog op de bus’ En zo wordt het kaartje daadwerkelijk naar Merthe gestuurd.
Het besef over wat er echt gebeurd is, lijkt slechts langzaam te komen. De Nieuw-Zeelander Jesse Hobson vindt het jammer dat hij er niet bij kon zijn in Haren: It’s a shame I missed it. Sounds like it was a riot, does anyone have any links to video/news articles?
Kort na de rellen wordt het Nederland al duidelijk dat er in Haren iets is gebeurd dat nieuw is. Men wil weten hoe het zover heeft kunnen komen en herhaling voorkomen. Men wil daarom onderzoek naar de rol van de sociale media en hun ongekende nieuwe kracht. Op last van de driehoek in Groningen/Haren wordt de Commissie Cohen ingesteld die de gebeurtenissen in Haren gaat onderzoeken.
Zes maand later, op vrijdag 8 maart 2013 presenteert de commissie haar rapport van meer dan 1500 pagina’s. Hierin zijn er amper twee pagina’s ingeruimd voor de ‘eerste beheerder’ van Project X Haren, Frank. Hij wordt niet met name genoemd. De commissie heeft met Frank gesproken in Zwolle, op 15 januari 2013, onder het genot van een kopje koffie:
‘Je moet niet weten hoe vaak ik YOLO naar mijn hoofd heb gekregen in die kamer, ” zegt hij later op InsideGamer.
Het valt de commissie op dat Project X Haren de dag na het gesprek met Frank verdwijnt van internet. Het event had er vanaf 7 september 2012 continu gestaan. Wel was de account van Ibe derFührer al eind november verdwenen en leek Jesse Hobson nog de enige beheerder. Ons wordt duidelijk uit het rapport dat Frank alleen het minimale vertelde en niet overal de waarheid.
Schuld
We hebben gezien dat Frank zich direct na Project X Haren niet erg schuldig voelde voor het gebeuren. Hoewel hij eerder grapjes had gemaakt over een Molotovcocktail, was hij nooit op geweld uit geweest. Als het onderwerp later nog eenmaal ter sprake komt op Inside Gamer vertelt Frank dat hij niet goed weet hoe hij er op moet terug kijken. Soms moet hij er om lachen, soms om huilen:
“Ik heb per slot van rekening wel een heel dorp vernield.”
Ook als wij contact met hem hebben tijdens onze chat, blijkt Frank zich niet erg verantwoordelijk te voelen. Hij probeert ook zijn eigen rol te minimaliseren. Over de gevoelens van Merthe en haar familie maakt het zich niet erg druk:
ah joh, die kopen van t weekend een Audi A6 en weg is het verdriet hoor. Zulke mensen hebben niets te klagen.
Volgens Frank is hij tegen Cohen wel eerlijk geweest maar heeft hij ‘alleen wel wat verborgen natuurlijk.’
Hij vertelt aan ons dat hij geen verwijten krijgt van jongeren die weten dat hij de eerste beheerder was ‘alleen maar bedankjes voor een mooi feest.(…) Ik vind die rellen wel jammer, maar ik heb er geen spijt van. Misschien was het ook wel beter, nu snappen mensen ook wat social media kan doen, dat noem ik geen nadeel voor de toekomst.
Anonieme reactie op Joop.nl
Op 8 maart 2013 reageert iemand anoniem op een artikel op Joop.nl dat over Ibe derFürher gaat: ‘De Project X kaper die vrijuit ging. Rapport wijst schuldigen aan, maar laat de hoofdverdachte ontsnappen.’
Het artikel stelt dat de rellen vanaf het begin al de bedoeling waren van de maker van Project X Haren. De onbekende schrijft daar:
Dit was uiteraard niet mijn bedoeling. Maar dit heb ik ook gewoon uitgelegd aan meneer Cohen. Maar goed.. dit artikel slaat de plank volledig mis, vooral de laatste alinea.
Hoewel Frank zich niet of slechts gedeeltelijk verantwoordelijk lijkt te voelen voor de gebeurtenissen in Haren, is hij nog wel steeds bang dat bekend wordt wie de eerste beheerder van Project X Haren was. Hij zegt bang te zijn voor ‘het stigma.’ Op zijn Reddit (ook een online discussieplatform) beantwoordt hij de de vraag ‘Wat zijn de twee woorden waarvoor je het bangst bent om ze samen te horen?’ simpel en kort met: Cel Deuren.
Internetreconstructie (12): Wie is Ibe derFührer van Project X Haren?
21 september 2013 om 01:20 uur
Haren – Uit onze reconstructie weten we dat Frank Project X Haren aanmaakte. Maar is hij ook de geheimzinnige Ibe derFuhrer? Frank zegt van niet. We hebben uitgebreid onderzoek verricht maar kunnen de identiteit van Ibe niet vaststellen. Alles aan Ibe derFührer was er echter op gericht om anoniem te blijven.
In onze reconstructie van Project X Haren is één naam onderbelicht gebleven: Ibe derFührer. Ibe was vanaf 9 september 2012 met Jesse één van de beheerders van de eventpagina PxH maar trok nauwelijks aandacht. Dat is geen toeval. Deze Ibe lijkt in het hele verhaal van Project X Haren nauwelijks of geen rol te spelen. Zijn account lijkt geen enkele zichtbare bijdrage aan Project X Haren te leveren. Hij lijkt slechts één doel te hebben: zeker weten dat de eventsite Project X Haren niet verdwijnt.
Pas op het laatst van ons onderzoek stuiten we op een comment van Ibe, die we vonden op een oude screenshot van het event. Deze heeft hij op vrijdag 21 september 2012 mobiel verstuurd. Hij schrijft om 23.10 uur op de tijdlijn van PxH: ‘You guys having fun?’
Hij gebruikt daarvoor een mobiel en is er dus mogelijk bij in Haren. We vinden deze opmerking op een oud screenshot maar hij is niet meer te vinden in de databases die later gemaakt zijn. Daaruit concluderen we dat Ibe direct na 21 september zijn sporen heeft gewist, voor zover die er waren. Jesse Hobson uit Nieuw-Zeeland trekt – succesvol – alle aandacht, en dat lijkt een deel van diens rol: bliksemafleider. Ibe blijft in de schaduw. Frank wenst de politie bijvoorbeeld veel succes met het opsporen van de organisator, in enkelvoud: de eigenaar van deze pagina woont in nieuw zeeland, veel plezier met bellen oom agent.
Frank ontkent
We weten de Frank de maker is van het Project X Haren. Maar zit hij ook achter het anonieme account Ibe derFuhrer? Hij ontkent dit als we hem er naar vragen. “Zo sadistisch ben ik niet.”
Duidelijk is: de account Ibe derFuhrer is aangemaakt met het doel om anoniem te blijven en Ibe heeft er alles aan gedaan om het onmogelijk te maken te achterhalen wie er achter zat. Inmiddels in de account zelfs helemaal verwijderd en alle sporen zijn gewist. Bewijs zou dus moeten komen van een bekentenis van de maker, of hulp van mensen die door hem zijn ingelicht, en die hebben we tot nu toe niet gekregen. Hieronder leest u een deel van ons onderzoek naar de account van Ibe derFührer.
Het account van Ibe derFuhrer
In principe was één beheerder voor Project X Haren genoeg, en het doel van Ibe’s betrokkenheid lijkt in eerste instantie daarom onduidelijk. Frank zegt wel, dat hij twee beheerders wilde hebben, om zeker te weten dat het feest zou doorgaan. Verder lijkt Ibe overbodig omdat hij niets doet. Vanaf 9 september 2012 is hij beheerder van Project X Haren, samen met Jesse Hobson. De account van Ibe lijkt onkwetsbaar omdat hij zo overduidelijk niet echt is en nauwelijks of geen informatie over de eigenaar biedt. Toch verdwijnt het profiel direct na de rellen om op 26 september terug te keren.
Ibe weet dus wel degelijk dat er iets heeft plaatsgevonden en lijkt bang – anders dan Jesse Hobson – dat hij daarvoor verantwoordelijk kan worden gehouden. Op twaalf september plaatste Jesse Hobson voor korte tijd een profielfoto van zichzelf op zijn Facebookpagina, waar hij zijn gezicht bedekt en onherkenbaar maakt, maar enkele dagen later is zijn gezicht weer gewoon zichtbaar, evenals het bedrijf waar hij werkt, Dunsandal Store, vlakbij Christchurch NZ. Daar konden wij hem ook gewoon telefonisch bereiken. Jesse Hobson is een bestaand persoon en wij hebben hem geïnterviewd. Hij heeft van zijn verantwoordelijkheid voor Project X Haren nooit een geheim gemaakt, is er trots op en schijnt te genieten van de aandacht die het hem opleverde.
Wat weten we over Ibe? ‘Ik ben Hitler’
De naam Ibe derFuhrer is een zinspeling op Hitler (derFuhrer), en moet waarschijnlijk gelezen worden als een mix tussen Engels en Duits: I be der Führer. De account is niet speciaal voor Project X Haren aangemaakt, maar al veel eerder, op 4 juni 2011. Dat is ook de dag dat het Duitse Facebookfeestje in het nieuws komt. De Facebookpagina van Ibe biedt aanvankelijk weinig houvast. Hij heeft eerst geen pasfoto en is tamelijk leeg. Hij zegt dat hij de realschule in Viernheim bezocht en een nachtclub bezoekt, de Maxximclub in Berlijn, JoachimsTaler str. 15. Mogelijk zijn beide willekeurig in Duitsland gekozen, we kunnen er verder niets uit afleiden.
Direct na de rellen verdwijnt Ibe maar hij komt tot ieders verbazing op 26 september weer terug. Hij plaatst dan een foto van Hitler als zijn profielfoto en een SS-banner. Iemand vraagt hem wat het is. Antwoord: ein Trenchcoat fur homosexueler. Ook plaatst hij een foto mannengezicht met de tekst: MFW I see a jew: I will rape everything you love. (MFW betekent: my face when,vertaling: mijn gezicht wanneer ik een jood zie: ik zal alles verkrachten waar je van houdt.)
Kort daarna verwijdert hij Hitler en de SS weer. De banner wordt nu And God said let them have beer, uit het spel Fallout: Las Vegas. Dit kan opgevat worden als een groet aan Jesse Hobson, wiens bijnaam ‘Beer’ is, maar ook als verwijzing naar de dronken relschoppers van Project X Haren. Ibe heeft enige likes, zoals de actrice Victoria Justice. En hij liked de Facebookpagina (controversial humor) Cancer is Funny because people die.
Hij plaats een filmpje waarop te zien is hoe grafisch ontwerper een videomontage maakt ‘Smokehead,’ en hij plaats een plaatje van de Meme ‘feel that bro.’
Ibe en de Jezus Chatline
Met welk doel de account van Ibe is aangemaakt weten we niet, maar hij werd waarschijnlijk voornamelijk gebruikt om deel uit te maken van de kring rond de Amerikaan Steven Chilton en de Jezus Chatline, om te chatten met andere gamers.
Op 4 juni 2011 was er ook een livestream van deze Jezus Chatline. De Jezus Chatline is een soort persiflage op religieuze talkshowhost in de VS. ‘Trolls’ worden de mensen van de chatline genoemd. Luisteraars kunnen inbellen. Aanvankelijk staat Chilton de bellers serieus te woord maar de telefoontjes worden steeds vreemder en meliger. Voorbeeld: Jimmy Russels belt met Duits accent dat hij zwaar teleur gesteld is in de paus, omdat hij heeft gehoord dat de paus geen Chrome gebruikt maar Internetexplorer. Ook het rare brabbeltaaltje dat Ibe gebruikt is gangbaar in de kringen van de Jesus Chatline.
Steven Chilton uit Oakland (VS) heeft de Jesus Chatline aanvankelijk samen met een vriend Richard Burnish en zendt uit via een eigen Youtube-kanaal. Later wordt het kanaal omgedoopt naar naar Rumbled Feathers. De kern van de volgers is een vriendengroepje van Chilton waarvan ook Jimmy Russels deel uit maakt. Deze Jimmy Russels heeft heel eindeloos veel fake-accounts die varianten zijn op zijn eigen naam en de zegswijze ‘To rustle someones jimmies,’ dat vrij vertaald zoiets betekent als ‘iemand bij de neus nemen.’ Hij maakt er ook youtubefilmpjes over. Een van zijn alter ego’s is Jimmy Rustled, waar Frank mee bevriend is. ‘Jimmy Rustled’ of ‘Jimmy Rustler’ is daarmee uitgegroeid tot een zgn. ‘meme.’ De fake-accounts hebben vaak plaatjes van een aap, die bij de meme is gaan horen. Frank heeft zelf ook een andere fakeaccount die hier een variatie op is.
Fans en servers
Rond de Jezus Chatline is een grote groep fans ontstaan en op Facebook heeft Chilton zo’n 1500 volgers en soms wel tot 4000 kijkers. Zoals de televisiedominees in de VS homosexualiteit en dergelijke verfoeien, doen ook Chilton c.s. alsof ze dat doen, ze presenteren zich als superrechts en spotten met alles wat fout is: faggots, nigga’s, en massamoordenaars zoals Hitler, Breivik en Joseph Kony. Controversiële humor, zoals ze het zelf noemen.
Gamen
De fans maken vaak fotomontages van Chilton, waaronder bijvoorbeeld Hitler met het gezicht van Steven Chilton. Een deel van de volgers van Chilton gebruikt fake-accounts, die vaak verwijzen naar ‘foute’zaken. In deze omgeving is Ibe derFührer geen opvallende naam. Een groot deel van de aantrekkingskracht van de groep is dat Chilton servers beheert, waarop games worden gespeeld, zoals Minecraft en Counterstrike Soarce, vaak na de show. Chilton maakt de inloggegevens en tijden bekend via zijn Facebookpagina. Een goede reden dus om op zijn Facebookpagina te kunnen kijken.
Ibe’s meeste Facebookvrienden zaten in deze kring en ook uit zijn gedrag is dit af te leiden. Zo plaatste hij op donderdag 4 oktober een onsmakelijk plaatje, met daarbij de mededeling: Liek tis 4 gezus gnor 4 deval, waarbij de lezer de keuze krijgt om een onsmakelijk plaatje te waarderen als hij voor Jezus kiest, of anders te kiezen voor de duivel. Het plaatje wordt dan geliked door twee mensen, waaronder Jimmy Russels die we vaker tegenkomen. Voor zover we hebben kunnen nagaan weet niemand van Ibe’s Facebookvrienden wie hij werkelijk is.
De tijdlijn van Ibe derFuhrer
De eerste mededelingen op de tijdlijn van Ibe zijn in een soort Duits dat uit Google Translate komt. De basistaal daarvan is voor ons niet met zekerheid vast te stellen maar lijkt Nederlands. De tweede mededeling is: Verdammt Gesicht Buch pflegen lassen Sie mich senden Sie Freundschaftsanfragen. Het pflegen zou een vertaling kunnen zijn van het Nederlandse ‘zorgen’ (voor), maar terugvertaalpogingen leveren geen zinnige zinnen op al is de strekking van de Duitse zin wel duidelijk: verdomd Facebook, laat mij vriendschapsverzoeken sturen.
Hierna schakelt Ibe over op het gebruik van Engels als voertaal, maar dat is vaak verbasterd tot het soort brabbeltaaltje dat bijvoorbeeld ook de stripheld Dolan gebruikt, en dat in kringen van de JezusChatline populair is.
Gewaarschuwd
Het lijkt alsof Project X Haren niet bestaat voor Ibe derFührer. Hij lijk zich nergens mee te bemoeien en op zijn tijdlijn is er geen enkele verwijzing naar te vinden. Behalve één keer. Op 26 september, dus na de rellen, stuurt Joey uit Veendam hem een waarschuwingsbericht:
‘Ivo van 3FM ( ik denk politie) stuurt me emailtjes over jou.’
Ibe antwoordt dan in het Deens: Ma ikke bekymre dig. Jeg stadig elsker dig (vertaling: Maak je geen zorgen. Maar ik houd nog steeds van je.)
Waarschijnlijk is het gebruik van Deens hier een knipoog naar de afwijzing die zijn partner Jesse Hobson stuurde (in het Fins) aan Merthe, toen deze vroeg om Project X Haren te stoppen. Het was Frank die indertijd de Finse opmerking van Jesse vertaalde op de tijdlijn van PxH.
De laatste activiteiten van Ibe derFuhrer – voordat het account verdwijnt – zijn het liken van een filmpje van TheoriOfficial – een Zach Turner uit Connecticut – en het bekijken van een filmpje van Multikoed – een Sean uit Edward Island, Canada – op Twitch TV.
Ze kennen hem niet en we worden er daardoor allemaal niet veel wijzer van. In het eerste geval gaat het om een demo-filmpje waarop te zien is hoe je een bepaalde fotomontage maakt op een Mac in Photoshop.
In het tweede geval gaat het om een livestream van een game. Directe verbanden tussen de makers van de filmpjes en Frank zijn niet te vinden. Er is één overeenkomst tussen het doel van het account van Ibe derFuhrer en Frank.
Ibe speelt dus Counterstrike met de clan van Steven Chilton. Counterstrike is ook het favoriete spel van Frank. Het spel dat hij het meest speelde is volgens zijn eigen opgave Counterstrike Source: 868 uur:
‘ik game op een mac dus het aantal shooters is heel klein (Counterstrike enzo).’
Counterstrike is echter een populair spel onder jongeren.
Vrienden van Ibe
De ongeveer 61 Facebookvrienden van Ibe derFuhrer vormden een bont gezelschap uit de schemerwereld van Facebook, maar leveren ons nauwelijks of geen informatie over wie Ibe is. We hebben contact gehad met een aantal van die Facebookvrienden, maar niemand lijkt te weten wie zich achter het nepaccount verschuilt of heeft contact met hem gehad. Het merendeel van Ibe’s Facebookvrienden verkeert in de kringen van Steven Chilton c.s. Veel zijn fake accounts.
Opvallend is echter dat er in die kring van de Jesus Chatline niemand herkenbaar is als Nederlander. Daarnaast heeft Ibe een aantal Nederlandstalige vrienden die hij al had voordat Project X Haren begon. Een vijftal Nederlanders zit in een ander circuit rond Edward Russels en een Angela Pastowsky. Russels en Pastowsky maken wel deel uit van de kring rond Steven Chilton, maar de Nederlanders niet. Het lijkt vooral dat deze mensen samen via Facebook spelletjes zoals Farmville speelden. Deze Angela Pastowsky lijkt een heel gewone vrouw uit Dusseldorf maar is ook een Fake account. Over haar is verder niets te vinden en de foto’s die zij gebruikt zijn van een Zwitserse Angela met een andere achternaam. Onze indruk is dat deze Angela de eerste Facebookvriend van Ibe was en dat hij vervolgens willekeurig haar vrienden heeft uitgenodigd om Facebookvrienden met hem te worden.
Slechts één van deze Nederlanders reageerde op onze vragen. Deze verblijft in een soort heropvoedingskamp in Portugal en vertelde ons niet te weten dat hij vrienden was met Edward Russels, en hij kon zich niet voorstellen dat hij Edward of Ibe zelf had toegevoegd.
Een andere Nederlandse vriend van Ibe was Daniëlla. Ze is een ogenschijnlijk een normale Nederlandse vrouw met zo’n driehonderd Facebookvrienden en geeft haar werkgever op, op haar Facebook en LinkedIn. Deze werkgever is een éénmansbedrijf maar heeft nog nooit van de vrouw gehoord. Hij is verbaasd als we hem met het Facebook- en LinkedIn profiel van de Daniëlla confronteren.
Ten slotte zat eronder de vrienden van Ibe derFuhrer één persoon die onze aandacht trok: Sanne, uit Assen. Een ogenschijnlijk is het een net meisje dat verder geen fake accounts onder haar vrienden heeft. Waarom wordt zo’n net meisje facebookvrienden met een account als Ibe, vroegen we ons af? Een eerste oriëntatie leerde ons dat één van de beste vriendinnen van Sanne de partner is van een goede vriend van Frank, en deze waarschijnlijk kent. Met deze goede vriend van Frank is ze tegenwoordig ook Facebookvrienden.
Sanne verzekerde ons echter telefonisch dat zij geen idee had hoe zij bevriend raakte met Ibe derFuhrer: “Ik ken die vent niet eens!’ Sanne vertelde ons verder dat ze nooit onbekenden toevoegt en niemand uitnodigt. Ze accepteert alleen vriendschapsverzoeken van bekenden en ontkent dat ze Ibe ooit had toegevoegd. Het blijkt – kortom – een raadsel hoe Sanne en Ibe facebookvrienden werden.
Samenvattend: de vrienden van Ibe zijn voor het merendeel andere fake accounts, die elkaar gemakkelijk toevoegen, of mensen die zich niet kunnen herinneren hoe ze vrienden zijn geworden met Ibe. We worden er weinig wijzer van.
Tijdgedrag verraadt Ibe
We hebben gezien dat Ibe derFuhrer er alles aan deed om zijn identiteit geheim te houden. Is hij een Amerikaan of een Duitser? Op het profiel is er weinig of niets om hem aan Nederland te linken. Toch zijn er een goede redenen om te denken dat Ibe welk degelijk een Nederlander is. Direct na de rellen rond Project X Haren verdween het account van Ibe. Het werd op non-actief gezet. Jesse’s account bleef echter gewoon zichtbaar. Waarom verdwijnt een anoniem account als het buitenlands – en daarmee onkwetsbaar – zou zijn?
Onze conclusie: Ibe is een Nederlander.
Op 26 september verscheen het profiel van Ibe weer, ditmaal met een foto van Hitler als profielfoto en een banner met SS-vlag. Op zijn tijdlijn plaatste hij een foto van een hatelijk kijkende man met het opschrift ‘I will rape everything you love.” Dat lijkt niet bepaald de boodschap van iemand die spijt heeft.
Boven het plaatje staat echter ‘Mfw I see a Jew.’ (mijn gezicht als ik een jood zie). Op wie is zijn boodschap gericht?
Ibe volgt nieuws uit Haren
Het account van Ibe verdwijnt weer op 15 oktober, binnen twee uur nadat er op de website van het Harener Weekblad het bericht verscheen ‘Start Project X Haren staat nu voor iedereen online.’ In het bericht wordt gemeld dat alle data over Project X Haren online is geplaatst, en voor iedereen doorzoekbaar. Het online komen van deze databank werd niet door andere media gemeld.
Deze databank heeft een top-tien van mensen die comments op Project X Haren hebben gezet. Frank staat in de top-10 met 167 bijdragen. Hij staat niet op de eerste plaats. Daar staan een aantal mensen die vlak voor 21 september zeer actief mededelingen gingen posten op Project X Haren. Als Ibe via een oproep op de Engelstalige internationale website 4Chan bij Project X Haren betrokken is geraakt, is de kans erg klein dat het om een Nederlander gaat die het nieuws op http://www.harenerweekblad.nl – of de twitterversie daarvan – volgt.
Op 17 oktober, twee dagen later, kwam het profiel van Ibe weer terug om uiteindelijk in november weer op non-actief te gaan, en daarmee onzichtbaar te worden. Dan staat er een tijdlang alleen de naam van Jesse Hobson boven het event, tot dat tenslotte in januari 2013 verdwijnt, na Cohens bezoek aan Frank.
Nieuwe Ibe derFuhrer
Op 5 december verschijnt er een nieuw profiel van Ibe met een iets andere spelling: Ibe derFurher, dus met de R en de H omgewisseld. Een nieuw account dus, dat is losgekoppeld van het Project X Haren-eventsite maar waarvan aannemelijk is, dat het is gemaakt door dezelfde persoon. Het had en heeft slechts één vriend: Steven Chilton. Het profiel vertoont geen zichtbare activiteit, maar is waarschijnlijk gemaakt om contact te blijven onderhouden met Chilton, om mee te kunnen blijven gamen.
Project X Haren verdwijnt na bezoek Cohen
Na het verdwijnen van Ibe derFührer blijft Jesse Hobson over als enige beheerder van Project X Haren. De Commissie Cohen constateert dat de Facebookpagina Project X Haren verdwijnt op de dag nadat zij met Frank spreekt. Het verdwijnen van de PxH-eventsite moeten we toeschrijven aan Ibe derFührer. Jesse Hobson toonde zich op zijn Facebookpagina trots op de gebeurtenissen in Haren, en zette zelfs een screenshot van het event op zijn Facebook als banner. Ook is hij door diverse media, het Harener Weekblad in Nederland en de Christchurch Star in zijn eigen land geïnterviewd. In Nieuw Zeeland heeft hij uitgebreide publiciteit gehad. Jesse Hobson heeft niets meer te verbergen en had daarom geen reden om het event te verwijderen.
Frank, Ibe en Controversiële humor
De fake accounts en de Jesus Chatline houden zich bezig met ‘controversiële humor.’ Frank zegt op 4 september 2012 tegen de Inside Gamers: “Je moet de overstap maken naar controversiële en politiek incorrecte humor, beste keuze die ik ooit heb gemaakt.” Hij plaatst op Inside Gamer een paar ‘foute’ foto’s en antwoord op een vraag hierover: “Wat valt er te snappen? Het zijn grappen over stereotype negers.”
Op 11 september plaatst Ibe het enige levensteken van hem dat we hebben kunnen vinden, buiten zijn eigen account. Hij liked een foto van de brandende Twin Towers op 9/11, op de Facebook van Steven Chilton. Diezelfde dag plaatst Frank een hele serie van fotograppen over 9/11 op Inside Gamer, ‘om de boel even wat op te vrolijken.’
Niet lang daarna plaatste gebruikt Frank een meme op Inside Gamer: ‘Feel that Bro.’ Diezelfde meme plaatst Ibe derFuhrer enkele dagen later ook op zijn Facebook. Frank zet er op Inside Gamer bij ‘Shit just got rustled,’ een uitdrukking die is ontleend aan Jimmy Russels en zijn alter ego’s van de Jezus Chatline. Er zijn heel veel meme’s en er zijn talloze jongeren die ze gebruiken.
Nergens vinden we een directe overeenkomst tussen Frank en Ibe, maar de verwantschappen zijn wel groot. Frank is niet de enige die het over 9/11 heeft, maar wel de enige op de chat van Inside Gamer. Ibe derFührer en Frank delen ook enige likes. Ibe is een account die niet veel gebruikt wordt en heeft slechts een stuk of acht Likes. Twee daarvan deelt hij met Frank, het populaire spelletje Happy Wheels en een facebookpagina van Will Smith. Het opvallende aan de Will Smithpagina is dat het een grap is, want in plaats van Will Smith heeft hij een foto van Samuel Jackson. Er bestaat een bijbehorende Facebook van Samuel Jackson met de foto van Will Smith. Er zijn 80.000 mensen op deze wereld die de pagina liken. Frank en Ibe zijn er daar twee van. Een derde is Jimmy Rustled van de Jezus Chatline, waarmee Frank en Ibe bevriend waren.
Daarnaast liked Ibe de pagina’s: [Controversial Humor] Cancer is Funny because people die, Ur_getting Report, Virtual Shackles, Girls:-] en Victoria Justice.
Girls :-] is een Facebookpagina over meisjes die zelfmoord hebben gepleegd.
Frank houdt helemaal niet van Victoria maar is een fan van actrice Cloe Moretz. Enkele dagen voor Project X Haren is er op Inside Gamer een discussie, voor of tegen Victoria Justice. Frank moet duidelijk niets van haar hebben.
Frank is bevriend met Jimmy Rustled, een van de alterego’s van Jimmy Rustles, de vriend van Steven Chilton. Voor ons onderzoek hebben we veel Facebookprofielen gezien maar Frank is de enige Nederlander die we zijn tegengekomen die bevriend is met iemand uit de kringen van de Jesus Chatline-trolls.
Samenvattend
Er zijn overeenkomsten tussen de Facebookprofielen van Frank en Ibe derFührer. Niets bewijst echter dat Frank ook Ibe is. Frank is tegelijkertijd ook actief onder zijn eigen naam. Zijn hele leven in die maand, lijkt in dienst te staan van Project X Haren: Twitter, Facebook, Youtube en de eventsite staan vol van Frank+Project X Haren, zoals ook zijn vrienden opmerken. Frank treedt ook op als spreekbuis van de ‘organisatie,’ namens Peter Peterson en Jesse Hobson Hij legt uit waar en wanneer het feest is. Ibe lijkt voor hem niet te bestaan: “de organisator woont in Nieuw-Zeeland’
Jongens grossieren in accounts en nicknames. Op internet hebben we vele nicknames van Frank kunnen vinden, en waarschijnlijk had hij veel anonieme accounts. De account Ibe derFuhrer is net als Peter Peterson aangemaakt om een spelletje te kunnen spelen: Counterstrike. Bovendien leken ze op elkaar. Volgens een van onze getuigen hadden ze ongeveer dezelfde Facebookvrienden.
Het fake account Peter Peterson was Franks oplossing om te voorkomen dat politie of de vader van Merthe hem belden en hij Project X Haren moest verwijderen. Hij was immers bang voor ‘de boete.’ Frank stelt tegen ons, dat ‘half Veendam’ wist dat hij Peter Peterson was. Frank had daardoor een groot probleem en wilde niet meer met zijn naam aan Project X Haren verbonden zijn. Dat loste hij op door Jesse Hobson beheerder te maken van PxH en vervolgens Peter Peterson te laten verdwijnen. Maar was één account genoeg? Kon hij er daarmee zeker van zijn dat Hobson met PxH doorging? Tegen ons stelt Frank dat hij daarom twee beheerders wilde. Hij voegde daarom Ibe toe, maar Frank zegt te niet te weten wie dat was. “Ik had geen zin in media-aandacht of problemen met justitie maar een Facebookpagina was gewoon nodig om het door te laten gaan. Iedereen kwam daar naartoe om te plannen en te motiveren. Dus iemand moest het gewoon slim aanpakken. En dat was ik dus.”
En slim was Frank, want het blijkt tot op heden onmogelijk om Ibe derFührer met zekerheid te achterhalen.
VerantwoordingVoor het gemak korten we Project X Haren hierna vaak af tot PxH. Voor de werking van Facebook verwijzen we u naar de bijlage aan het eind van deze reconstructie. Wij gebruiken alleen de voornamen van betrokkenen, omdat het om jonge mensen gaat en namen nooit van internet verdwijnen. Frank bekende in het Dagblad van het Noorden. Dit is hier te lezen. Voor deze reconstructie is gebruik gemaakt van veel online bronnen. Twee databases bleken daarbij onmisbaar: Cohen doe er je voordeel mee, van BeepRoger, die een tijdlijn geeft van comments op Project X Haren, en een database van Clockwork waarin 52.227 posts en comments doorzoekbaar zijn gemaakt in Google Fushiontables. Ze zijn gemaakt in samenwerking met Ritzo ten Cate, die de maanden de rellen veel onderzoek deed naar Project X Haren en met wie we ook meerdere keren contact hebben gehad. Beide databases zijn echter geruime tijd na 21 september 2012 gemaakt en veel mensen hadden toen al hun sporen gewist. Wij hebben contact gehad met talloze betrokkenen die we konden opsporen. Ook hebben we gebruik gemaakt van gegevens die we zelf hadden opgeslagen voordat accounts werden gewist. Daarnaast is er verbluffend veel nog op internet bewaard, als je weet waar je moet zoeken.
Stel u komt bij de Volkswagendealer. U wilt een nieuwe auto. En de klant is koning, nietwaar?
“Ik wil graag een nieuwe Golf met een zware motor,” vertelt u.
U verwacht een blij gezicht te zien, want een nieuwe Golf is verkrijgbaar vanaf €23.491, en welk bedrijf wil dat niet verdienen? In dit geval kijkt de verkoper u echter peinzend aan. Een beetje beledigd zelfs. “Een Golf? Die verkopen we al lang niet meer.”
Het antwoord verrast u, maar u laat zich er niet door uit het veld slaan. “Hoe heten uw nieuwste auto’s dan?” vraagt u beleefd.
De verkoper wordt nu duidelijk geïrriteerd: “Auto’s verkopen we ook al lang niet meer!”
U kijkt om u heen, en meent in de showroom toch duidelijk nieuwe auto’s te zien.
“O dat? Dat zijn Mechanische VervoersObjecten. Kortweg MVO’s.” En er zitten al lang geen motoren meer in. MVO’s worden tegenwoordig voortbewogen door Mechanische BenzineAandrijvingsMechanismes, MBAM’s.’
Hoe zou u reageren? Ik zou boos de garage uitlopen.
Welkom bij de overheid
Kunt u zich voorstellen dat een scene zoals hiervoor beschreven zich werkelijk voordoet? Nee, natuurlijk niet. Of toch?
Afgelopen jaar werkte ik als communicatieadviseur voor een bedrijf gespecialiseerd in advies aan gemeenten over het Jeugddomein. Er ging een wereld voor me open. Wat een jargon! Zo had ik nog nooit van een IKC gehoord. Wat een IKC is? Dat is een soort MVO op het gebied van onderwijs.
Kijk, bij Volkswagen willen ze auto’s verkopen en meestal is dat een Golf. De Golf werd ingevoerd in 1974. We leven nu in 2018 en natuurlijk is de Golf ontzettend veranderd. Niet alleen de techniek is veel moderner, maar ook het uiterlijk. Maar voor Volkswagen zijn dat technische details waar je de klant liever niet mee lastig valt. Als je steeds de naam verandert snappen mensen er namelijk niets meer van en dat is alleen maar slecht voor de verkoop.
Bij de overheid lijkt het andersom. Niet de verkoper past zich aan, nee, de gewone Nederlander dient zich aan te passen aan de overheid. En de overheid verandert namen en begrippen net zo snel als ze plannen introduceert. Dus probeerde ik als communicatieadviseur enig vat te krijgen op alle begrippen afkortingen en jargon dat de overheid tegenwoordig hanteert. En dat valt vaak niet mee.
In het jaar dat de Golf werd geïntroduceerd, ging je bijvoorbeeld nog gewoon naar lagere school. Je zat in de klas bij een juf of een meester. In 1985 werden de lagere school en de kleuterschool samen één organisatie. Dat kon volgens de overheid niet onopgemerkt blijven, en dus werd ook de naam van de school veranderd. Van nu af aan zat je op de ‘Basisschool.’ En niet langer in een klas, maar in een groep (het verschil tussen een ‘klas’ en een ‘groep’ is me nog steeds niet duidelijk). En als je tegenwoordig kinderen ‘juf’ hoort roepen, weet je meteen dat die ook jaren achterlopen. Een juf is tegenwoordig namelijk een ‘docent basisonderwijs.’ Tenminste, als die term nog gebruikt wordt, want daarna kwam de ‘Brede School,’ en tegenwoordig is er dus het IKC. Wie weet heten juffen en meesters daar weer heel anders.
Wat is zo’n IKC? Ik zocht het op: ‘Een IKC is een voorziening voor kinderen van tenminste 0-12 jaar, waar zij gedurende de dag komen om te leren, spelen, ontwikkelen en ontmoeten.’
Als ik zo’n omschrijving lees, denk ik niet meteen: dat is iets heel anders dan een school.
Niet meer bij te houden
Wat ik wel weet is dat het voor de gewone burger steeds moeilijker wordt om het bij te houden. Want ook van zo’n IKC komen nog steeds leerlingen waarvan zo’n 20% zich ontwikkelt tot analfabete burger. Mensen dus, die het al moeilijk vinden om het woord ‘school’ te lezen, en waarvan je niet kan verwachten om steeds weer nieuwe namen en ingewikkelde afkortingen te leren.
Tegelijk verwacht de overheid steeds meer dat die burgers zichzelf moeten redden in het kader van de ‘Participatiemaatschappij.’ Diezelfde overheid is dan weer verbaasd als steeds meer mensen worden aangemerkt als ‘kwetsbaar.’ Daar ontwikkelt ze dan dure speciale programma’s voor. Om die nog enigszins betaalbaar te houden, worden daar veel ‘vrijwilligers’ voor ingezet.
Dat er vrijwilligers zijn is natuurlijk prachtig en helaas nodig. Ik ontmoet echter veel vrijwilligers die deze ‘kwetsbaren’ moeten begeleiden, maar die zeggen dat ze zelf het ondertussen ook allemaal niet meer bij kunnen houden omdat alles bij de overheid steeds zo snel verandert. Die daar wanhopig van worden.
Boos de garage uitlopen en naar de concurrent gaan kan bij de overheid natuurlijk niet, maar ik zie wel steeds meer mensen die afhaken. Die het allemaal niet meer kunnen of willen volgen.
Ik zou daarom tegen de overheid willen zeggen: kijk bij de volgende beleidsvernieuwing eerst eens naar Volkswagen. Bij Volkswagen geldt: ‘Een Golf is een Golf is een Golf.’ Hoeveel er ook verandert. Natuurlijk herkennen de experts iedere jaargang en iedere versie aan speciale toevoegingen, en is iedere versie moderner dan de vorige, maar het brede publiek wordt daar niet mee lastig gevallen. De gewone Nederlander stapt naar de gewone garage om een gewone Golf te kopen, en die redt zich daar prima mee, analfabeet of niet.
Wat zou er gebeuren als je Google onze arbeidsmarkt zou laten herontwerpen? Die gedachte kwam vrijdag 23 juli bij me op. Ik ben toen naar De Digitale Werkplaats geweest. Onder deze naam hield Google een week lang inspirerende workshops in De Wolkenfabriek. Een toepasselijke plek voor een bedrijf dat wil dat we allemaal in de Cloud gaan werken. Vrijdag gingen de workshops over zoeken naar werk. Aan de orde kwamen Het belang van online zichtbaarheid, Personal Branding, en Slimmer samenwerken in de Cloud.
De Wolkenfabriek in Groningen. Foto: Marco in ‘t Veldt
Ondanks alle inspiratie bleef ik – en de nodige andere 45-plussers met mij – na afloop zitten met een vreemd gevoel. Want wat heb je aan al dat zelf profileren en marketen, als je niet wordt afgerekend op wat je kan, maar op één getal: je leeftijd. Uitgerekend diezelfde dag was er in de Telegraaf namelijk nog weer eens te lezen dat er voor werkzoekenden van boven de 45 jaar weinig hoop is op de arbeidsmarkt. Kans op het vinden van werk: 3%. Het gevolg van Nederlands regeringsbeleid.
Google in de Wolkenfabriek in Groningen
U kent de Nederlandse arbeidsmarkt wel: irrationaliteit ten top. Opleidingen die opleiden voor beroepen waar geen werk in is, vs. een tekort aan vakkrachten. Lonen die weinig of geen verband meer lijken te houden met de inhoud van het werk. Mensen die (veel te) lange reistijden maken om op hun werk te komen. Werkenden die de werkdruk niet aankunnen, vs. 1 tot 2 miljoen mensen die geen of onvoldoende werk kunnen vinden. We leiden massaal mensen op die vervolgens slechts een jaar of 20 kunnen werken, waarna ze tussen vanaf hun 45e tot aan hun (steeds latere) dood te oud voor de arbeidsmarkt zijn. Werken doe je eigenlijk vooral tijdens je studie. Het zou toch allemaal veel beter moeten kunnen als je er een slim systeem op loslaat?
Laat Google de arbeidsmarkt herinrichten
Dat riep bij mij de vraag op: hoe Google dat zou doen? Hoe zou de Nederlandse arbeidsmarkt er uit zien als Google die mocht inrichten? Op dezelfde manier als de BV Nederland nu? Nee, natuurlijk niet.
Hoe Google de arbeidsmarkt zou aanpakken, weten ze zelf natuurlijk ook nog niet. Dat zouden ze moeten bedenken, in lekkere leunstoelen, teams die samenwerken in de cloud, onder het drinken van gezonde vruchtensapjes. Maar ik ben er van overtuigd dat ze met een geweldige oplossing zouden komen. Ik ga er van uit dat Google een rationele afstemming zou maken tussen beschikbaar werk en werknemers, en daar een prachtig Kunstmatige-Intelligentie-systeem voor zou ontwikkelen, zodat werk, werktijden, werknemers en (om)scholing perfect op elkaar aansluiten. Intern doet het bedrijf er nu al alles aan om haar personeel optimaal te laten functioneren en het beste uit werknemers te halen, via gestandaardiseerde procedures die voortdurend worden geoptimaliseerd.
Anouk de Jong van Google.
Wat Google zeker niet op prijs zou stellen, is dat haar werknemers na iedere afgeronde klus maanden of jaren door het bedrijf moesten leuren om nieuw werk te vinden, en zelfs trainingen en cursussen moesten volgen om een baan te vinden. Of dat alle werknemers van boven de 45 niets meer mochten uitvoeren. Al die verspilde tijd en energie! Klus afgerond? Dan meteen een nieuwe! Met de rationaliteit van Google zou er voor iedereen een optimale plek worden gevonden. Inno timezou de Nederlandse economie booming zijn, terwijl iedereen fluitend naar het werk gaat.
Ronald de Jong van de gemeente Groningen bij Google. Foto: Marco in ‘t Veldt
Voorbeeld. Onze regering laat arbeidsongeschikte mensen goedkeuren. Die kunnen volgens de regering bijvoorbeeld brugwachter worden. Maar vervolgens gaan alle banen voor brugwachters naar gezonde mensen. Nadat je bent goedgekeurd word je dus gedumpt in de bijstand! Wat is daar de logica van? Dat probleem zal in de nabije toekomst trouwens alleen maar groter worden, want steeds meer ziektes worden chronisch in plaats van dodelijk.
Ik denk dat Google banen en werkuren rationeel zou verspreiden, en ook de beloning zou rationaliseren. Zo’n soort systeem zoals Uber gebruikt voor haar variabele taxitarieven, en om alle passagiers te koppelen aan de meest nabije lege taxi. Bijvoorbeeld: mensen met 3 jaar ervaring zijn erg gewild op de arbeidsmarkt dus verdienen veel, mensen met veel ervaring wat minder. Of: ouders met kinderen maken kortere werkdagen, zodat er werk vrij komt voor 45-plussers die de hele dag kunnen wijden aan hun baan. Het systeem houdt bovendien de levensverwachting per beroep bij. Mensen die zwaar werk doen, verdienen dan meer maar bouwen minder pensioen op, want ze gaan immers vroeg dood. Je verdient minder en betaalt meer pensioenpremie als je licht werk doet waar je oud bij wordt (nu is het vreemd genoeg andersom). En natuurlijk: het systeem stemt de grootte van opleidingen af, op het aantal beschikbare banen in de beroepen.
Als bedrijf heeft Google zelf een zeer geavanceerd werving en selectiebeleid, zodat het alleen de beste van de beste mensen aan neemt, en hun kwaliteiten optimaal benut. De gevolgen kennen we. Een geweldig bedrijf dat geld verdient als water. Maar wat gebeurt er met de mensen die worden afgewezen door Google?
Die moeten maar ergens een regering gaan vormen. En zo strompelen we als Nederland nog jaren voort met regeringen die de boel van kwaad tot erger laten gaan. Die een werkeloze oud-voetballer peptalks laten geven in zalen vol 45-plussers, en de illusie koesteren dat ze daarmee de ouderenwerkeloosheid oplossen. Tenenkrommend!
Dus Google alsjeblieft: help ons! Help ons van deze regeringen af die geen logische beslissingen kunnen en willen nemen. Herontwerp onze arbeidsmarkt! Met kunstmatige intelligentie, Machine Learning, of doe het desnoods in de Cloud, want zouden niet alle mensen in de wolken zijn, als jullie iedereen aan een baan helpen?
ps. Ik voorzie slechts één probleem als Google ons land gaat herinrichten. Dan zitten we binnenkort met zijn allen in Dublin. Belastingtechnisch voordeliger.
Hoeveel toeval kan een mens verdragen? En waar is het goed voor? Ik vraag het u af.
Er zijn van die toevalligheden die me mijn hele leven zijn bijgebleven, en waarvan je het gevoel hebt dat ze een diepere betekenis moeten hebben. Maar welke?
Eén daarvan speelde zich af op een oude Romeinse weg in Oostenrijk. Ik ben er mijn leven lang over blijven piekeren. Ik was dertien en zat achter in de grote rode Ford Taunus van mijn vader. De auto was vol met koffers en ons gezin naar Oostenrijk gereden voor alweer onze tweede vakantie in dat land. Vader, moeder, zusje en ik.
Veertien dagen waren we in Oostenrijk en telkens kwamen we langs onze ‘rampplek.’ De weg kronkelde zich een pad door de bergen, en wij kronkelden mee, terwijl de zware automotor gezellig snorde. ‘Kijk daar was het vorig jaar!’ wezen we naar beneden. In de diepe vallei onder ons was door mistflarden heen iets te zien dat leek op een oude stenen weg met een ruïne er naast. Haast onzichtbaar, maar wij zagen wat daar een jaar eerder diep in ons geheugen was gegrift: een weg die duizenden jaren geleden door de Romeinen was aangelegd door de Alpen. Romeinse degelijkheid, die er voor zorgde dat de route twee millennia later nog steeds begaanbaar was. Maar: aan haarspeldbochten deden de oude Romeinen niet. Als de weg omhoog ging, dan ging hij recht omhoog. Stijl en genadeloos.
Nu werden we er niet meer warm of koud van, maar hoe anders was was onze situatie een jaar daarvoor. Toen was ik twaalf, en voor het eerst op vakantie in het buitenland. ‘Kijk bergen!’ zei mijn moeder ergens halverwege Nederland en Oostenrijk. We reden over de Duitse autobahn en voor het eerst in mijn leven zag ik bergen. Het geluid van de auto veranderde ondertussen langzaam, van een zacht gepruttel in een oorverdovend geronk. Toen horen en zien ons tenslotte vergingen, stopten we bij een praatpaal en belden we de wegenwacht. Die boog zich over de auto, keek fronsend en constateerde ‘Auspuff.’ De uitlaat was kapot. Ergens in het ding zat een gat, zodat de knaldemper het niet meer deed. De motorgeluiden konden zich een uitweg zoeken zonder ergens enige demping te ondergaan. Geen echt probleem, wel hinderlijk: ‘U kunt gewoon verder rijden.’
Dus verder gingen we in onze rode DAF 44 richting Oostenrijk. Omdat het voertuig nogal klein was voor een gezin op vakantie, was het opgetuigd met een groot imperiaal op het dak. Daarop zaten nog eens drie koffers vastgesjord. Mijn vader had uiteraard graag een grotere auto gehad dan een DAF en had daar zelfs genoeg geld voor. Er was echter één probleem: mijn vader had maar één arm. Iets met de oorlog…
Terwijl de buren tijdens de loonexplosie in de jaren 60 van hun snel groeiende inkomens grote Volvo’s en Peugeots kochten, mocht mijn vader blij zijn dat deze meest Nederlandse van alle auto’s op de markt kwam. Een auto die je niet hoefde te schakelen, en dus kon rijden met één arm. Aan de ene kant mooi dat hij nu een auto had, maar tot zijn grote ongenoegen moest pa het dus doen met de auto ‘met het pientere pookje,’ die hoewel de DAF technisch gezien juist zijn tijd zover vooruit was, het autotype al snel de bijnaam ‘truttenschudder’ bezorgde. Als ambitieuze jongeman wilde je er niet in gezien worden..
Toch was het een tof karretje, maar met in ons geval nog één nadeel. Behalve de kapotte uitlaat had hij nóg een defect: de motor draaide nog maar op drie van de vier cilinders, en was dus flink wat vermogen kwijt. Daar kwamen we echter pas officieel achter toen we terug in Nederland waren. Onderweg naar Oostenrijk werden we echter keihard met de gevolgen geconfronteerd.
Nauwelijks waren we het prachtige Oostenrijkse berglandschap ingereden, of er was een omleiding. Zonder dat we begrepen wat en hoe, werden we inclusief ons rode bakkie via een steile weg naar beneden gedirigeerd. Daar belanden we op die oude Romeinse weg. De stenen waren uitgesleten en bemost. De route voerde ons door een – zo te zien middeleeuwse – ruïne waar wat schimmige armoedige mensen onheilspellend rondliepen en wasgoed wapperde aan een lijn. Ik denk dat het zigeuners waren.
Na een kilometertje of wat voort gehobbeld te hebben, kwamen we bij een stuk waar iemand het verkeer stond te regelen. Mijn vader was zichtbaar in verwarring. Wat gebeurde hier? En waarom werden we aangehouden? Nadat de korte file voor ons zich had opgelost, kwamen we aan bij de verkeersregelaar, maar zijn doel werd ons niet duidelijk. Althans… te laat. Het was de bedoeling geweest, dat iedere auto een aanloopje kon nemen en vrij baan kreeg de helling op. Onze auto zette zich echter meteen in gang, de steile helling op met onvoldoende afstand tot de voorganger. Plotseling begon mijn vader te vloeken en te tieren. Die auto voor ons! Die ging opeens zomaar stilstaan! Dat kon niet!
Maar het kon wel. Onze voorganger kwam er achter dat de helling te stijl was om in de tweede versnelling tegen op te rijden, en schakelde naar de eerste. Langzaam kwam hij weer op gang. Maar wij niet. Bij onze DAF viel immers niets te schakelen en bovendien was de motor deels defect. Daar stond hij: met vier man er in, een afgeladen bagageruimte, en drie zware koffers op het dak. De motor zonder auspuff maakte een indrukwekkend geluid maar de auto gaf geen krimp.
‘Eruit!’ luidde het adequate bevel van mijn vader en daar gingen we. Mijn moeder en ik elk duwend aan één kant en mijn zusje op veilige afstand. Gelukkig, want toen vader de auto van de handrem haalde, rolde de wagen achteruit en konden we nog net op tijd aan de kant springen.
Hoe we ten slotte toch de berg weer zijn opgeraakt kan ik me door alle opwinding niet meer echt herinneren. Wel hoe het verder ging. Eenmaal aangekomen in vakantiebestemming Imst kon ons hotel niet meer ver zijn. Maar waar was het?
Na veel rondvragen trof mijn vader iemand die het leek te weten. Imst Karrösten? De Oostenrijker vertelde mijn vader in voor mij onverstaanbaar Duits hoe we verder moesten en wees daarbij onheilspellend omhoog. De bergen in.
En daar gingen we. En ik moet zeggen, onze nationale trots weerde zich dapper. Haarspeldbocht na haarspeldbocht werd gerond, hoger en hoger de bergen in. Tot we dan eindelijk in het gezochte Karrösten waren, en klein dorpje vlak onder de Alpenwiese. Maar waar was nu ons pension? Niemand scheen het te weten. De familie Oppel dan? Geen mens die het wist. Tot eindelijk, er iemand ons antwoord gaf, voorover gebogen, vertrouwelijk fluisterend in het oor van mijn vader. “Ziet u dat gebouw waar u nu pal voor staat? Dat is het. Alleen…. de familie ligt niet goed hier in het dorp….niemand wil nog iets met ze te maken hebben….iets met de oorlog…”
Zucht. Diepe zucht. We waren er bijna. Tenminste….voor ons zagen we een lange oprijlaan naar ons vakantieverblijf opdoemen, die minstens zo stijl was als onze wegomlegging. Wat te doen?
Veertien dagen lang heeft het Oostenrijkse dorp Karrösten zich kunnen verbazen over een kleine rode DAF die al aan het ene kant van het dorp luid begon te toeteren, terwijl de auto zich plankgas over de smalle asfaltweg door het dorp werkte, om daarna met hoge snelheid de oprijlaan naar de familie Oppel op te rijden, en tenslotte bijna kruipend op haar laatste adem de parkeerplaats naast het pension te bereiken. Vakantie….
Toeval
Maar wat is nu dat ongelooflijke toeval, dat ik u in het begin van dit verhaal beloofde? Nou, hier komt het. Het was nu dus een jaar later. We zaten inmiddels in onze grote Ford Taunus automaat. Leve de vooruitgang! Ons zou niets meer gebeuren.
“Kijk daar moesten we vorig jaar naar beneden..” gniffelden we, terwijl we keer op keer lang onze ‘rampplek’ kwamen. Tot we tot onze grote verbazing een week later op dezelfde plek weer door een verkeersregelaar werden aangehouden. En weer gingen we naar beneden. Dit keer waren we echter vol vertrouwen. Grote auto, zware motor, en zelfs de auspuff was o.k.
Na een korte stop bij de tweede verkeersregelaar: daar ging hij weer! De helling op. Geruststellend ronkte de motor onder de motorkap, het leek wel kermis. Tot het gebeurde. Pal voor onze neus kwam een auto tot stilstand op de steile helling. Een rode DAF 44. Er stapten een man en een jongen uit. Vader en zoon. Mijn blik viel van het Nederlandse nummerbord op de kunsthand van de vader. De man miste zijn linker arm, precies zoals mijn vader!
Meteen stapten we uit en hielpen. Met vereende krachten lukte het snel om de DAF aan de gang te krijgen en al snel bereikte hij de gewone weg en daarmee het einde van de omleiding.
Meteen maakte het gebeuren enorme indruk op me. Hoewel dertien en nooit een ster in wiskunde en kansberekening, was me meteen duidelijk dat hier iets bijzonders was gebeurd. Iets was je toeval kunt noemen. Of zelfs ongelofelijk toeval. Want hoe groot is de kans dat twee rode Nederlandse DAF’s met daarin een bestuurder met één rechter arm, vast komen te zitten op precies dezelfde plek? En hoe groot is dan de kans, dan de inzittenden van de eerste DAF er dan een jaar later meteen bij zijn om de tweede DAF te helpen?
Ongelofelijk toeval
Gelooft u in toeval? Aan het eind van de vakantie reden we terug, zoals altijd in twee dagen. Tijdens een pauze tijdens de tweede rijdag stelde mijn vader een pauze voor. We stopten bij een meertje in Duitsland. De roeiboten ter plekke zagen er aanlokkelijk uit, dus huurden we er eentje. Moeder en ik roeiden om beurten. Tot we opeens vanuit één van de andere bootjes hartelijk begroet werden. Het waren de vader en zoon van de DAF die we in Oostenrijk hadden geholpen!
Gelooft u in toeval? Ik ook. Maar er zit ook een grens aan wat ik kan geloven. Soms wordt toeval ondragelijk. Hoe groot is de kans dat de inzittenden van twee roden Nederlandse DAF’s – beiden met één arm – elkaar helpen op precies dezelfde plek in de bergen. En elkaar vervolgens een week later elkaar vijfhonderd kilometer verderop tegenkomen terwijl ze aan het roeien zijn op een willekeurig Duits meertje?
Gelooft u mij, er zit een grens aan wat ik aan kan, qua toeval. Maar als het geen toeval was, wat was het dan? Ongetwijfeld had de gebeurtenis een betekenis. Maar welke? Daarover ben ik nu dus al zo’n 43 jaar tevergeefs aan het denken. En nu zit u er mee opgescheept. Ik vraag het u af. Als u een goede verklaring of de betekenis weet,…. u weet me te vinden.
‘Donald Trump heeft gewonnen. Hoe is het in godsnaam mogelijk?’ Dat vroeg ik me vanmorgen af toen ik me de slaap uit de ogen wreef en het eerste nieuws van de dag bekeek. In ogen van iedereen die ik ken is Trump een ongewone en gevaarlijke man.
Maar nu ik er over denk is het niet zo vreemd. Ten eerste klopt de voorspelling van documentairemaker Michael Moore, met al de redenen die hij daarvoor aanvoert, zoals dat veel mensen gewoon nieuwsgierig zijn wat er gebeurt als Trump aan de macht komt.
Maar eigenlijk: alle republikeinen zijn in Europese ogen vreemd met hun christelijke gedweep en hun hate speech. Trump is een republikein in overdrive. Alle ‘gewone republikeinse dingen’ doet hij alleen wat extremer: groffe taal, hate speech, demonisering van politieke tegenstanders, een volkomen weigering samen te werken met mensen van de andere politieke partij. En natuurlijk: belastingverlaging voor de rijken. Alleen het schijnheilige christelijke sausje ontbreekt bij Trump.
Republikeinse politici en media doen niet anders, en als er democraten aan de macht zijn, hebben republikeinen maar één doel: het democratische proces blokkeren waar het maar kan om de democraten dwars te zitten.
En toch winnen Republikeinen de presidentsverkiezingen altijd, behalve als er eens een uitzonderlijk slechte republikeinse president is. Zoals de democratische Obama alleen maar aan de macht kwam nadat Bush er een uitzonderlijke puinhoop van had gemaakt en de VS ten onder liet gaan in het moeras dat Irak heet.
Niets nieuws dus eigenlijk. Een republikeinse president is in de VS de regel, een democraat is een uitzondering. Obama is in veel opzichten een zwakke president geweest. Het past dus volkomen in het patroon dat de republikeinen nu winnen.
Geen keuze
Of is er toch iets uitzonderlijks? Volgens mij wint Trump op één belangrijk punt. Hij kan zeggen wat hij wil, beledigen, liegen, discrimineren, het wordt hem niet aangerekend, zolang hij maar banen beloofd. Echte banen, zoals Amerikanen zich die herinneren van de jaren 50 en 60. Banen zoals in de tijd vóór het neoliberalisme. Make America Great Again!
Hé, waarom zegt Hillary dat niet? ‘Ik ga zorgen voor echte banen!’
Geen idee, maar feit is dat het regeringen tegenwoordig niet meer lijkt uit te maken of mensen (echte) banen hebben. Europa heeft er natuurlijk ook een handje van, banken zijn belangrijk, maar mensen niet. We hebben het overal in Europese landen gezien tijdens de crisis. Europa greep de crisis aan om massaal banen te vernietigen met een volkomen minachting voor het welzijn van haar burgers. In landen als Griekenland, Spanje, Portugal heeft bijna niemand meer werk, maar ook onze eigen regering heeft de afgelopen periode meer dan 400.000 banen nodeloos vernietigd.
Ook de mensen die nog wel werken hebben steeds minder bestaanszekerheid. Overal waar ik mensen spreek hoor ik hetzelfde verhaal. Mensen zijn bang. Bang voor hun baan. Niet alleen in de VS, maar in de hele westerse wereld. Bang voor hun baas die hen uitknijpt en bedreigt, die ze ziet als wegwerpproducten. In veel bedrijven heerst een constante angstcultuur, waarbij ‘einde contract’ of ‘reorganisatie’ de voortdurende stok achter de deur is. En altijd dreigt de Voedselbank.
Armoede en angstcultuur
Alleen als je het niet wílt zien, kun je niet zien waar het in deze Amerikaanse presidentscampagne om draaide. Mensen met goede banen (de elite) tegen de rest. Zelfs mensen die wel werken kunnen in de VS vaak niet meer rondkomen omdat er alleen nog maar zgn. hamburgerbanen zijn. Ze werken in twee of drie banen tegelijkertijd, en kunnen dan nog nauwelijks rondkomen. Steeds meer Amerikanen leven in extreme armoede, bijna 50 miljoen. 1,2 miljoen kinderen zijn dakloos. Gemiddeld 1 op de 5 kinderen leeft er van voedselbonnen, maar er zijn staten waar dat veel en veel hoger is. En wat is daarbij erger, de armoede of de constante vernedering!
Dat arme mensen – of mensen die bang zijn dat te worden – nu gaan stemmen op iemand die wij niet ‘normaal vinden,’ hoe vreemd is dat? Ten eerste weten we dat mensen die arm zijn door alle stress en problemen veel slechter gaan nadenken, en moeilijker rationele keuzes maken. Hun IQ daalt tot wel 14 punten door de armoede.
Maar ze hoeven niet dom te zijn. Nee, er viel voor hen gewoon niets te kiezen, er was namelijk maar één presidentskandidaat die hen banen beloofde. Want echte banen betekent meer dan geld, het betekent respect, er bij horen. Vrijheid en veiligheid. Tijd om je kinderen te zien.
Wat de Amerikaanse kiezers hebben gezegd is ‘we vinden banen belangrijker dan al het andere.’ Banen dus. En als je daarvoor in een land met een knettergekke president achter een muur moet wonen, dan moet dat maar. Dat is ook een boodschap aan Europese politici. Ik hoop dat ze het zien voordat het te laat is, want zo moeilijk is het allemaal niet.
(Voor mijn krant Ons Haren schrijf ik regelmatig columns over actualiteit, of soms gewone observaties. Dit is een verhaal over mijn treinreis naar Den Haag.)
Intiem
Station Groningen. Vanuit de bovenste verdieping van de dubbeldekker naar Den Haag zie ik de mensen voorbij lopen. Ik reis niet vaak meer met de trein en krijg er haast een soort jeugdsentiment van.
De trein stroomt vol. Naast me gaat een ouder echtpaar zitten. In het blok tegenover ons nemen een opa en een kleindochter vrolijk pratend plaats. Dan komen er twee meisjes met grote rugzakken binnen. Studentes.
Ze gaan in het blok schuin tegenover me zitten en plaatsen de rugzakken op de banken naast zich. Ze giechelen. “Kijk! Die gaan zeker ook naar het kamp!” zegt de blonde, terwijl ze naar twee meisjes op het perron wijst die met identieke rugzakken zeulen. “Zullen we ze roepen?” Na enig beraad besluiten de meisjes dat niet te doen.
Zachtjes glijdt de trein het station uit. Haren zoeft voorbij, en dan de eindeloze steriele grasvelden. Het lijkt wel kunstgras. Met hier en daar een plastic koe als enige teken van leven.
Af te toe kan ik een glimp van de twee studentes zien, net om de hoek van de bank of een spiegeling in het raam. De brunette begint te vertellen over afgelopen nacht. ‘De Kroeg.’ Leuke jongen, laat. Dan richt ze haar aandacht op haar blonde vriendin en vraagt: “En hoe gaat het nou tussen jou en Rutger? Alleen geslapen vannacht?”
Dat blijkt niet het geval. Als de beschrijving klopt heeft Rutger afgelopen nacht bijna geen oog dicht gedaan. Wel drie keer moest hij. Alles wordt in geuren en kleuren verteld.
Het echtpaar naast me kijkt ongemakkelijk om zich heen. Kleurt ook enigszins. Opa en het meisje praten ondertussen gezellig door. De twee lijken ondanks het grote leeftijdsverschil op hartsvriendinnen. Het meisje is erg belangstellend:
“En toen oma zo oud was als ik, speelden jullie toen ook al met elkaar?”
“Nee, we kend’n elkaar wel. We zat’n bie elkaar in klas. Maar jongens durfd’n toen niet zo goed met de meisjes te praat’n. Dan werd je er mee gepest. En meisjes deed’n heel andere spelletje, touwtje spring’n en zo. Wij deed’n natuurlijk heel stoére spelletjes.”
Het meisje knikt begrijpend, maar wil er alles van weten. Wat is touwtje springen? En mis je oma?
Eén van de studentes gaat staan om haar jas op te hangen. Als ze weer zit vervolgt ze haar verhaal over Rutger. Hij blijkt erg groot geschapen, heeft een grote sproet op zijn…, maar is nogal onhandig. Ook zijn uithoudingsvermogen laat te wensen over. We horen alle details. De oudere man naast me schuift ongemakkelijk en doet alsof hij een krant leest.
“Dat komt omdat je niet goed uitplast,” zegt een moeder bijna in mijn oor, terwijl ze haar jengelende zoontje voor zich uit duwt door het gangpad, richting WC.
“Nou die van mij, kreeg er anders geen genoeg van, vannacht,” licht de brunette ons in. “Hoe hij heet? Uhh…..”
Na lang nadenken krijgen we te horen dat hij Quinten heet. Althans, dat is het vermoeden. De alcohol, de harde muziek….. en het later vragen is ook zo gek.
“Zijn er eigenlijk helemaal geen rookcoupés meer?” Vraagt de oudere man naast me. Zijn vrouw begint om zich heen te kijken, of ze opschriften of pijltjes richting Rokers ziet, maar de enige vindbare aanwijzing, is de tekst S-T-I-L-T-E-C-O-U-P-E op het raam naast ons. “Zullen we eens kijken?” Weg loopt het oudere echtpaar.
‘Eigenlijk zou je dat gesprek moeten filmen voor later,’ denk ik, als ik naar het schattige meisje en haar opa kijk. Hun gesprek gaat alle kanten op, maar constant is de enorme aandacht en liefde in de blik waarmee ze naar elkaar kijken. Zeldzaam. Nu zag opa er nog gezond genoeg uit, maar ik weet inmiddels hoe snel dat kan gaan. En wat herinner je je dan later?
“Zeg, hoe zit dat eigenlijk tussen jou en die Rutger? Hoe vaak hebben jullie nu bij elkaar geslapen? Drie keer? Vier keer? Ben je verliefd?”
Een lichte schok gaat door de blonde studente. “Nou dat weet ik niet… “ Ze buigt voorover naar haar vriendin en begint haast te fluisteren.
“Hoezo niet?” vraagt de brunette.
“Nou, ik ben wel verliefd op hem, maar ik weet niet of hij…. Ik durf het hem niet goed te vragen…dat is nogal intiem, vind je niet?”
Station Den Haag. Ik pak mijn laptoptas en stap uit. Rechts het station uit, en dan meteen weer rechts. Doorlopen naar de tweede balie. Nationaal Archief. Er ligt een dossier op me te wachten. ‘Hallo opa,’ denkt ik, terwijl ik er zwijgend mee naar een studietafel loop. Had ik maar een filmpje van hem.
Wat ik vandaag ontdek: Geert Wilders heeft zijn Twitter-account voor mij afgeschermd. Ik ben geblokkeerd.
Ik vind dat niet alleen verbazingwekkend, maar erger nog: zeer zorgwekkend. Moet ik dat uitleggen? Je Twitter afschermen doe je tegen mensen die je lastig vallen. Trolls. Maar ik heb – zover ik weet – nog nooit één tweet naar Geert Wilders verstuurd. Wat kan de reden zijn dat hij mij blokkeert?
Zeker, ik twitter wel eens óver Geert Wilders, en ik heb ook wel eens een blog geschreven waarin hij voorkomt. Zo vroeg ik me af hoeveel dat hek nou zou kosten, dat Wilders om Nederland wil zetten, en ik heb een soort berekening van de kosten gemaakt. Maar zou ik daarom niet meer mogen weten wat Wilders tweet?
Geert Wilders heeft nogal de mond vol over vrijheid van meningsuiting, maar dat die vrijheid vooral voor hem geldt en niet voor anderen, is bekend. Maar kan hij echt niet tegen een stootje? Wilders doet zelf uitspraken over anderen, bij voorkeur minderheidsgroepen, die ronduit kwetsend zijn. Wilders is verdachte in een strafzaak wegens discriminatie. Ook heeft hij ooit gedreigd met ‘een revolte,’ die in het hele land zou plaatsvinden als hij de macht niet zou krijgen. Desondanks is Wilders twitteraccount nooit geblokkeerd.
Aan de andere kant:
Vrijheid van meningsuiting? Voor Wilders ís dat Twitter. Iedere tweet van Geert wordt nieuws. Gewone interviews vermijdt hij immers en Wilders zorgt altijd wel weer voor sensatie en daarmee kijkcijfers voor de noodlijdende media. Ook vandaag haalde hij weer de publiciteit met een tweet. Hij postte een oorlogszuchtige poster waarop hij zelf poseert als ware hij Michiel Adriaanzn. de Ruyter zelf, maar dan in een filmdecor. Bijschrift: ‘Nederland terugveroveren.’
Kennelijk mag ik deze tweet en de poster niet zien. Waarom niet? Ik kan maar één reden bedenken: kennelijk ben ik die vijand waarop Nederland terug moet worden veroverd. Behoor ik tot de ‘vijandelijke legers.’ Ik vind dat een enge gedachte.
Anonieme Nederlander
Er is nog iets heel engs aan: als ik nog nooit met Geert het getweet, ben ik voor hem dus een volkomen anonieme Nederlander. De kans dat Wilders ooit een uitspraak van mij heeft gelezen of gezien is nihil.
Wie heeft mij dan geblokkeerd, wanneer en waarom? Het waarom is het meest simpele: ik ben niet geblokkeerd omdat ik Geert lastig viel. Ik heb immers nog nooit met hem getweet, en ben zeker niet het type internet-troll. Áls ik kritiek heb, is dat inhoudelijk en beschaafd. Blijft er één reden over: simpelweg omdat ik het niet met Wilders eens ben.
Rest de vraag dus, wíe me geblokkeerd heeft. Die is moeilijker te beantwoorden. Als ik nooit met Wilders getweet heb, hoe is Wilders dan met me in aanraking gekomen? Door mijn blog of ooit een tweet over hem? Kan, maar blokkeert Wilders werkelijk iedereen die wel eens iets kritisch over hem zegt? Dan heeft hij het druk. Veel te druk.
Lijst
Ik ben dus mogelijk opgespoord. Wilders heeft kennelijk mensen die een lijst bijhouden, of doorgeven, van alle mensen die zich wel eens kritisch over Wilders uitlaten. Die daarom bijvoorbeeld niet meer mogen weten wat Wilders tweet. Ik vind dat een heel verontrustende gedachte, maar niet heel onlogisch. Zulke lijsten hebben we meer gezien in de geschiedenis. Inderdaad handig als er een revolte komt, als je het land wilt ‘terugveroveren,’ zoals we onlangs nog in Turkije hebben gezien. Hebben ze de adressen ook al aan die lijst toegevoegd? Ik vind het allemaal maar eng.
De bestuurder van een auto valt in slaap en botst tegen een muur. Wie is verantwoordelijk voor de schade? Het stuurmechanisme van de auto of de bestuurder?
‘Door de noden van grote delen van de bevolking stelselmatig te negeren, heeft de zittende beleidselite de tegenkrachten opgeroepen die nu overal de beschaafde naoorlogse democratische consensus op de proef stellen,’ schrijft historicus Thomas von der Dunk vandaag in de Volkskrant. Zijn stelling is dat een neoliberale elite het extremistisch-nationalisme heeft opgeroepen.
Aan de ene kant kan ik een heel eind meegaan in zijn redenatie, maar aan de andere kant jeukt het me vreselijk. Hoezo hebben altijd anderen de schuld? Is het niet de buitenlander of de asielzoeker, dan is het wel ‘de elite.’ En wie is die elite dan?
We leven in een democratie. In een democratie zit ‘de kiezer’ aan het stuur en is verantwoordelijk voor de politieke koers. Ziet hij na vier jaar dat de auto van de weg dreigt te raken, dan stuurt hij bij. Punt is wel: je moet je ogen open houden en op de route letten.
Politiek doet wat de kiezer wil
De kiezer, dat zijn wij allemaal. Doet de politiek in Nederland dingen die de kiezer niet wil? In principe zou de Nederlandse politiek een afspiegeling moeten zijn van de opvattingen van de Nederlandse bevolking. En volgens mij is zij dat. Volgens mij heeft de Nederlandse politiek precies gedaan wat de kiezer er van kon verwachten, op basis van de verkiezingsuitslag. Nederland heeft decennialang gestemd op conservatieve neoliberale partijen en dat is de koers die ons land gevolgd heeft.
Na het begin van de crisis werd nota bene de VVD de grootste partij, de ‘bankenpartij,’ dé partij bij uitstek die staat voor alle gedachtegoed dat de crisis heeft veroorzaakt. Van spijt bij de kiezer bleek mij niets. Als er iets één partij het neoliberalisme propageert is het de VVD en die heeft inderdaad precies gedaan wat men van neoliberalen mag verwachten: de gevolgen van de bankencrisis afwentelen op de zwakste schouders, en verder zo min mogelijk veranderen aan datgene dat de crisis veroorzaakt heeft. Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa. Als er iemand hierin iets te verwijten is, dan is het ‘de kiezer.’
Ook binnen Europa werden de gevolgen van de crisis niet afgewenteld op de financiële wereld en de bankiers die de crisis hadden veroorzaakt. Integendeel. De banken en bankiers werden gered met miljarden belastinggeld. Wie bleef zitten met de gevolgen was de gewone man, bijvoorbeeld in Griekenland. Dat land – slachtoffer van een weeffout in de Euro – zou zijn schulden tot op de laatste cent moeten terugbetalen.
Die koers werd door de Nederlandse kiezer helemaal gesteund. Dat ging bijvoorbeeld allemaal gepaard met een complete campagne in de Telegraaf – niet bepaald een elitekrant – waarin duidelijk gemaakt werd dat het allemaal de schuld van de Grieken zelf was. Die zouden lui zijn en te vroeg met pensioen gaan, feitelijk onwaarheden, maar wel wat de kiezer graag hoorde. De Nederlandse kiezer hoorde graag Mark Rutte beweren dat er ‘geen cent meer naar Griekenland’ ging. De lonen van gewone Grieken werden gehalveerd en hun belastingen gingen 337% omhoog, terwijl er niets gebeurde om geld bij de rijken weg te halen. De Nederlandse kiezer vond het allemaal geweldig. Van enige tegenstelling tussen elite en de ‘gewone kiezer’ bleek er in Nederland helemaal geen sprake te zijn. Eensgezind trokken zij op om op meedogenloze wijze geld uit de armsten van de armsten te persen. Als er al tegengeluiden kwamen, kwamen die juist uit de elitaire hoek, NRC en VPRO.
Wilders medeoorzaak vluchtelingencrisis
Over elitair gesproken: ons langstzittende parlementslid is ene Geert Wilders. Als er iemand elitair is, dan is het Geert. Toen het Nederlandse parlement in 2003 mocht stemmen over de vraag of Nederland mee zou doen aan de illegale oorlog van president Bush tegen Irak, was het merendeel van de bevolking (89%) tegen. Ons langst zittende parlementslid trok zich echter helemaal niets aan van de stem van het volk en stemde vóór een illegale oorlog. Daarmee raakten landen als Irak en Syrië compleet in de vernieling, vielen er heel veel slachtoffers en ontstond IS. Ook kwam er een ongekende vluchtelingenstroom op gang, waarvan een fractie Europa bereikt.
Rekent de kiezer Wilders nu af op zijn foute stemgedrag? Neemt hij zelf de verantwoordelijkheid voor zijn betrokkenheid bij een illegale oorlog? Niet bepaald. Zijn partij is inmiddels virtueel de grootste. Ook hier trekken elite en de gewone kiezer samen op om samen de rekening bij de allerzwaksten te leggen. Heel gewone mensen die op vlucht zijn voor oorlog en geweld worden behandeld alsof ze criminelen zijn, en we zien in grote delen van Europa dat dit volkomen democratisch gebeurt. Overal groeien de anti-emigratiepartijen, en ze hebben aanhangers in alle sociale lagen.
De kiezer is te lui
Ooit hadden we een beperkt kiesrecht. De elite bepaalde wat goed was voor het land. Dat is lang geleden. Tegenwoordig mag iedereen stemmen. De gewone kiezer is dan ook ruim in de meerderheid, en daarmee ook aansprakelijk voor de gemaakte politieke keuze’s.
Waar het misgaat, is niet dat de elite niet meer luistert naar het gewone volk. Integendeel, politici die hun eigen koers varen zijn steeds zeldzamer. De politieke koers wordt steeds meer bepaald door opiniepeilingen. Nee, wat er fout gaat, is dat de gewone kiezer domme keuze’s maakt. Keuze’s waar hij achteraf misschien spijt van heeft, maar waar hij niet meer bereid is de verantwoordelijkheid te dragen.
Hoe kan dat? Iedereen maakt natuurlijk wel eens een fout. Maar dat het nu zo massaal fout gaat? Een belangrijke oorzaak kan ook zijn dat een steeds groter deel van de kiezers te lui is om deel te nemen aan de politiek en alles wat daarbij hoort. De kiezer is achter het stuur in slaap gevallen. Regelmatig spreek ik bijvoorbeeld mensen die denken dat de SP de partij van Geert Wilders is, en dat soort dingen. Dan valt mijn mond open van verbazing, en zou ik bijna gaan pleiten voor een soort toelatingstest voor het stemhokje.
We zien bijvoorbeeld het aantal krantenabonnementen ieder jaar schrikbarend teruglopen. We zien het aantal leden van politiek partijen naar bijna nul teruglopen. We zien het aantal vakbondsleden ieder jaar teruglopen. Waarom? ‘Geen tijd voor,’ hoor ik veel als argument. Van mensen die vervolgens wel tijd hebben om hele dagen naar een televisie te staren waarop mensen tegen een balletje trappen of rondjes fietsen.
Als je stemrecht hebt, staan daar volgens mij ook plichten tegenover. Eén daarvan is om geïnformeerd te zijn en te weten op wie en wat je stemt. En belangrijk: als achteraf blijkt dat je het fout hebt gedaan, daar ook zelf de verantwoording voor nemen, in plaats van ‘de elite’ of ‘de allochtoon’ of ‘de asielzoeker’ de schuld te geven.
Wordt het niet eens tijd om gewoon te zeggen hoe het is? Als je dronken achter het stuur in slaap valt, ben je zelf verantwoordelijk voor het ongeluk. Als je te lui bent om te ergens in te verdiepen, moet je niet klagen. Als je geen lid bent van de politieke partij of vakbond, en te lui bent om een krant te lezen, en vervolgens op de verkeerde partij stemt, zijn de gevolgen daarvan je eigen verantwoordelijkheid.
Ik durf er een krat bier op te zetten, dat veel politici dit ook wel eens denken, maar welke politicus durft de kiezer nou eens hardop te zeggen waar het op staat? Want tsja, je moet je kiezers tevreden houden.
Nederland maakt zich op voor de lancering van Netwerken 3.0. Een communicatiemodel dat de volgende stap belooft te zijn in het bereiken van een efficiënte allocatie van de steeds schaarsere arbeidsplaatsen. Hier en daar – en steeds frequenter – worden al stilletjes pilots uitgevoerd. Die blijken zeer succesvol. Opvallend: Egypte heeft hierin een grote voorsprong op Nederland.
(nb. ik schreef dit verhaal oorspronkelijk voor het blog van Commtopp)
U weet niet wat u van Netwerken 3.0 moet verwachten? Ik zal het u uitleggen. Ik begin bij het UWV en leg u eerst Netwerken 1.0 uit.
Werkzoekenden leren netwerken is een speerpunt in het werkgelegenheidsbeleid van het huidige kabinet – als iedereen een sollicitatiebrief kan schrijven en netwerken is de werkloosheid in Nederland opgelost – en het UWV geeft er trainingen in. Dit gebeurt nog volgens de inmiddels volstrekt verouderde methode Netwerken 1.0: alleen tegen mensen die je kent zeggen dat je een baan zoekt.
Brief schrijven, sollicitatiegesprek, een beoordeling aan de hand van objectieve criteria van geschiktheid en daarna een vaste baan, is inmiddels een volstrekt achterhaalde methode om werk te vinden. Iedereen moet permanent netwerken en flexibel zijn.
Netwerken 2.0. Betalen voor ‘misschien’
Ik ben al bezig met netwerken 2.0. Tijdens de ‘reorganisatie’ bij mijn vroegere werkgever heeft de vakbond een sociaal plan afgedwongen bij de werkgever, en daarin zit een Werk-naar-werk-traject. Tenminste, zo noemt de vakbond dat. De werknemers noemen het een Werk-naar-werk-dat-er-niet-is-traject.
U weet niet wat netwerken 2.0 is? Betaald netwerken. Mijn oude werkgever betaalt een bureau om mij aan het werk te helpen. En dat bureau betaalt weer mensen om met mij te praten over het zoeken naar werk. Misschien kent mijn betaalde netwerkcontact dan wel iemand die iemand zoekt. Of iemand die iemand kent die iemand zoekt.
Het zwakke punt van 2.0 zit in dat ‘misschien’. Heel erg efficiënt klinkt het niet, en een update kan daarom niet lang op zich laten wachten. Als je veel geld uitgeeft wil je immers zekerheid.
Netwerken 3.0. Betalen voor zekerheid
Hoe het wel moet? Dat zag ik in Egypte. Een geweldig land! Ik denk dat het UWV alle Nederlandse werkzoekenden daar eens naartoe moet sturen, dat kan van de 1000 euro van de opleidingsvoucher. Wat je in dat land al niet kunt leren over netwerken! Prachtig, zoals ze ons daar ver vooruit zijn. In Egypte kun je niets regelen zonder een wusta, een ‘netwerkrelatie’,al dan niet betaald (Netwerken 1.0 of 2.0), maar ook Netwerken 3.0 is er zeer populair.
Zo vroeg ik er eens een man, of hij een winkel wist waar men een goed ud (=Arabische luit) kon kopen. Natuurlijk wist hij dat! De beste in Caïro!
En zo zaten we even later bij oom Mahmoed. Want altijd als je in Egypte iets vraagt, komt je bij een broer, een oom of een vriend. Taxi nodig? “Ik ken wel iemand die iemand kent die…” En altijd is je netwerkcontact ‘de beste’, dus wat wil je nog meer?
Wilt u werk? Dan is men in Egypte Netwerken 2.0 al lang voorbij. Waarom betalen voor ‘misschien’, als je zekerheid kunt krijgen? Het is veel efficiënter om rechtstreeks te betalen om een baan te krijgen. En waarom niet? Volgens de leer der economie en het kapitalisme gaat de prijs van middelen omhoog als ze schaars worden, en wat is er tegenwoordig schaarser dan werk?
De Egyptenaar ziet het als een goede investering. In Nederland investeer je tegenwoordig al snel een ton studiegeld om een vak te leren waarin je waarschijnlijk nooit werk krijgt. Weggegooid geld.
Waar betaal je in Nederland die ton studieschuld van af? Na je opleiding kom je in het circuit van werkervaringsplaatsen, stages en flexibele contactjes op of onder het minimumloon. Is het niet veel efficiënter om die ton meteen te gebruiken op een manier die je werkzekerheid geeft, en misschien wel een hoger loon?
Marktwerking, privatisering en aandeelhouderskapitalisme.
Dit is het principe achter Netwerken 3.0. Het is in alle opzichten modern, en het verenigt al het goede van het kapitalisme in zich: marktwerking, privatisering en aandeelhouderskapitalisme. In Egypte is deze manier van netwerken reeds geoptimaliseerd. Je laat degene die je aan werk helpt – feitelijk je aandeelhouder – meedelen in de winst. Je betaalt hem bijvoorbeeld 10% van je loon, zolang je werkt. En het mooie: de staat bemoeit zich nergens mee, het arbeidsmarktbeleid is helemaal geprivatiseerd.
Op dit moment wordt bijvoorbeeld een bekende oude piramide gerestaureerd. Volgens de Nederlandse methode zou zoiets Europees worden aanbesteed. Stapels papier, rapporten, en ambtenaren die zich er over buigen. Egypte barst van de goed opgeleide archeologen. In Nederland zouden die de aanbesteding vast en zeker winnen, en zo’n piramide met de troffel in de hand gaan restaureren. Jaren, en jaren werk. Je moet er niet aan denken, de geldverspilling!
Nee, dan de Egyptische manier van Netwerken 3.0. Daar vraagt de ambtenaar die de aanbesteding moet regelen: “Zeg ken jij iemand die…?” En dan komt de broer, oom of vriend die toevallig de beste betonstorter is, en die best bereid is zijn aandeelhouders rendement te betalen over zo’n winstgevende onderneming. Een paar weken later al is de hele piramide vol beton gestort en de klus geklaard. Uit de hele wereld komen verbaasde – ja zelfs geschokte – reacties: “Hoe is het mogelijk?”
In Nederland zal die verbazing binnenkort een stuk minder zijn. Netwerken 3.0 kan hier niet lang op zich laten wachten. Volgens het UWV heeft iedereen Wusta’s nodig, en waarom zou je daar geen aandeelhouders van maken? Niet iedereen heeft immers invloedrijke familie of vrienden die je aan een baantje kunnen helpen, of heeft de juiste sociale vaardigheden voor Netwerken 1.0 of 2.0.
Is het dan niet efficiënter, transparanter en eerlijker om die banen gewoon te verkopen? Maak van de arbeidsmarkt een echte arbeidsmarkt, waarin de waarde van een arbeidsplaats volkomen transparant wordt via het prijsmechanisme. In Egypte doet iedereen het, en iedereen weet dat het gebeurt.
Het lijkt in Nederland nu nog een hele stap, maar dat is het niet, want netwerken raakt inmiddels al helemaal ingeburgerd. Sla de krant er maar op na. Er is altijd wel iemand die iemand kent en daar flink aan verdiend. Zo’n Sander Spijker bijvoorbeeld, heeft dat helemaal in de vingers: hij is actief op de zorgmarkt. Zijn vrouw – minister Schippers – zorgt dat die markt met allemaal onbegrijpelijke en onuitvoerbare regels is ontregeld. Maar geen paniek! Komt u er niet uit, dan kent de minister wel iemand die… En natuurlijk: de beste!
Er zijn veel meer zulke prachtige, inspirerende voorbeelden te geven. Alles wordt momenteel uit de kast gehaald, om werk, of een baan, te vinden, en ook werkgevers tonen een nooit eerder vertoonde creativiteit en wetskennis bij het te werk stellen van werknemers. De brede invoering van Netwerken 3.0 kan dus slechts een kwestie van tijd zijn. Jammer dat het UWV daar nooit iets over vertelt.